Pyetja:
Unë jam një mjeke femër dhe do të doja t’ju kërkoja të më tregoni në aspektin praktik – me shembuj nëse është e mundur – për ilaçet dhe barërat që është haram t’u jepen pacientëve. E di që nuk lejohet të jepen dehëse, por në punën time të përditshme mund të mos vërej se disa ilaçe përmbajnë substanca dehëse. Shpresoj se mund të më këshilloni.
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Së pari:
Një nga mirësitë që Allahu i Madhëruar ua ka dhuruar robërve të Tij është se Ai ka caktuar një ilaç për çdo sëmundje dhe na ka inkurajuar që të kërkojmë trajtim mjekësor.
Transmetohet nga Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur me të) se Profeti ﷺ ka thënë: “Për çdo sëmundje që ka zbritur Allahu, Ai ka zbritur edhe ilaçin e saj.” [1]
Transmetohet nga Xhabiri, nga i Dërguari i Allahut ﷺ se ka thënë: “Çdo sëmundje ka ilaq, e nëse qëllohet (ilaqi i sëmundjes), ai do të shërohet me lejen e Allahut të lartësuar.” [2]
Ibnul Kajjim (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Fjalët e Profetit ﷺ: “Për çdo sëmundje ka ilaç”, i japin shpresë të sëmurit dhe e motivon mjekun. , dhe ata na inkurajojnë ta kërkojmë atë ilaç dhe ta kërkojmë atë.” [3]
Edhe pse është dhënë leja për të kërkuar trajtim mjekësor dhe lejohet përdorimi dhe kërkimi i tij, është e ndaluar të kërkohet trajtimi i sëmundjes duke përdorur substanca haram.
Transmetohet nga Wa’il el-Hadrami se Tarik ibn Suvejd el-Xhufi e pyeti Pejgamberin ﷺ për khamrin (verën), dhe ai ia ndaloi atë ose nuk e pranoi që ta bënte atë. Ai tha: “Unë e bëj vetëm për qëllime mjekësore.” Profeti ﷺ ka thënë: “Ajo nuk është shërim; përkundrazi është sëmundje.” [4]
Transmetohet se Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur me të) ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ ka ndaluar përdorimin e ilaçeve keqdashëse (habith). [5]
Transmetohet se Ebu’d-Derda ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “Allahu e ka zbritur sëmundjen dhe ilaçin dhe për çdo sëmundje ka krijuar një ilaç, prandaj trajtojeni sëmundjen, por mos e trajtoni atë me asgjë që është haram.” [6]
Së dyti:
Nuk është fjala vetëm për të thënë se nëse një ilaç përmban diçka haram, si p.sh. khamr, ose diçka të papastër, si përbërës me origjinë derri, ai automatikisht është haram. Përkundrazi, çështja është objekt i diskutimit të mëtejshëm midis dijetarëve, të cilin mund ta përmbledhim si më poshtë:
1. Trajtimi i sëmundjes me gjëra që janë plotësisht haram ose të papastra:
të tilla si trajtimi i sëmundjes me khamr ose, siç bëjnë disa njerëz në disa vende, ku një person mund të trajtojë veten me urinën e tij. Kjo është haram, sepse ka hadithe që ndalojnë trajtimin e sëmundjes me khamr dhe gjëra të ndyra.
Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Trajtimi i sëmundjes me gjëra të papastra dhe haram është i ndaluar, sepse argumentet që tregojnë se kjo është e ndaluar – siç është ajeti: “Është e ndaluar për ju ngrënia e cofëtinës..” (Maide: 3), hadithi: ““Çdo grabitqar që ka dhëmballë është haram”, dhe ajeti: “Me të vërtetë, pijet alkoolike, bixhozi, idhujt dhe shigjetat e fallit janë vepra të ndyta nga punët e djallit.” (Maide: 90) – ka kuptim të përgjithshëm dhe përfshin si trajtimin mjekësor ashtu edhe çështje të tjera. Prandaj, ai që bën dallimin mes tyre, ka ndarë dy gjëra që Allahu i ka përmendur së bashku, dhe ka kuptuar në mënyrë ekskluzive atë që është përmendur në terma të përgjithshëm, dhe kjo nuk është e lejuar”. [7]
Ibnul Kajimi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Trajtimi i sëmundjes me gjëra haram është i urryer si sipas mësimeve islame ashtu edhe sipas arsyes.
Sa i përket mësimeve islame, është ajo që kemi përmendur më lart nga këto hadithe dhe të tjera.
Sa i përket arsyes, është fakti se Allahu i Lartësuar e ka ndaluar atë vetëm sepse është e fëlliqur, sepse Ai nuk ia ka ndaluar asgjë të mirë dhe të pastër këtij ummeti duke e ndëshkuar atë ashtu siç i ka ndaluar këto gjëra bijëve të Izraelit, siç ka thënë Ai: “Ne ua ndaluam atyre (çifutëve) disa ushqime të mira, të cilat ishin të lejuara për ta, për shkak të prapësive që bënë..” (Nisa: 160)
Përkundrazi, Ai ia ka ndaluar këtij umeti vetëm atë që ia ka ndaluar për shkak të natyrës së saj të ndyrë dhe ndalimi i tij është mbrojtje për ta, në mënyrë që të mos e konsumojnë atë. Prandaj nuk është e përshtatshme të kërkosh shërim nga sëmundjet dhe problemet shëndetësore përmes gjërave të tilla. Edhe sikur të kishte efektin e largimit të sëmundjes, pasoja do të ishte një sëmundje që është edhe më e madhe se ajo në aspektin shpirtëror, për shkak të forcës së natyrës së saj të ndyrë. Kështu, ai që trajtohet me të mund të përpiqet të heqë një problem fizik, por ta gjejë atë të zëvendësuar me një problem shpirtëror”. [8]
2. Ilaç që përzihet me lëndë dehëse
Kur lënda dehëse gjenden në mjekësi, ekzistojnë dy skenarë:
Skenari i parë: kur sasia e lëndës dehëse është e vogël, në atë mënyrë që nëse supozojmë se dikush do të pinte një sasi të madhe të këtij ilaçi, ai nuk do të dehej.
Në këtë rast, një numër i dijetarëve kanë vendosur se lejohet marrja e këtij lloji të ilaçit, sepse arsyeja pse ndalohet pirja e një sasie të madhe ose të vogël të khamrit është dehja. Por në rastin e këtij ilaçi, arsyeja e ndalimit, që është dehja, nuk ekziston më, sepse një sasi e madhe ose e vogël e tij nuk do të shkaktojë dehje; prandaj ata konsiderojnë se është e lejuar ta marrin atë.
Skenari i dytë: nëse sasia e lëndës dehëse në ilaç është e madhe, në mënyrë të tillë që nëse dikush do të pinte një sasi të madhe të saj do të dehte. Në këtë rast, nuk lejohet dhënia e ilaçit për pacientin, sepse arsyeja e ndalimit, e cila është dehja, është prezente, prandaj hyn në të njëjtin rregull si khamr.
Transmetohet se Aishja ka thënë: Është pyetur i Dërguari i Allahut ﷺ për hidromelin [9]. Ai tha: “Çdo pije që deh është haram.” [10]
Transmetohet se Xhabir ibn ‘Abdillah ka thënë: I Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “Sasia e madhe e asaj që deh, e ndalon edhe masën më të vogël të saj” [11]
3. Ilaç që përzihet me substanca të papastra, haram
Si p.sh. disa ilaçe që përmbajnë pak yndyrë derri, ose pjesë të kafshëve që nuk janë therur në përputhje me mësimet islame dhe të ngjashme. Ka dy skenarë:
Skenari i parë është transformimi i këtyre substancave haram, të papastra kur ato përzihen me ilaçin.
Transformimi (istihalah) i referohet kur diçka transformohet dhe ndryshon nga karakteristikat e saj origjinale. [12]
Gjatë procesit të prodhimit, disa substanca të papastra i nënshtrohen proceseve kimike të cilat i bëjnë ato të humbasin karakteristikat e tyre origjinale, në mënyrë që të kthehen në substanca të ndryshme.
Shumë nga dijetarët janë të mendimit se nëse një substancë e papastër humbet karakteristikat e saj origjinale dhe ndryshon, deri në atë masë sa të bëhet diçka tjetër, atëherë në këtë rast arsyeja për ta konsideruar atë si të papastër nuk ekziston më, kështu që mund të konsiderohet i pastër.
El-Karafi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Kjo është për shkak se Allahu nuk ka vendosur që disa gjëra janë të papastërta ose janë të ndotura me papastërti vetëm për shkak të asaj që janë, sipas konsensusit të dijetarëve. Përkundrazi, është për shkak të karakteristikave specifike që gjenden në këto substanca dhe entitete, të tilla si një ngjyrë specifike ose një cilësi specifike që zakonisht njihet në atë substancë. Nëse ajo cilësi eliminohet dhe ato karakteristika nuk janë më, atëherë vendimi (që është i papastër) nuk zbatohet më, sepse arsyeja për të nuk është më aty”. [13]
Ibn el-Kajjim (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Kështu khamri mund të konsiderohet i pastër nëse i është nënshtruar një procesi transformimi (istihalah), sepse khamri është i papastër për shkak të ndonjë karakteristike të ndyrë ose të keqe në të; prandaj, nëse ajo karakteristikë e keqe nuk është më aty, atëherë vendimi nuk zbatohet më. Kjo është baza e mësimeve islame dhe është bazë për shpërblim dhe ndëshkim.
Bazuar në këtë, analogjia e shëndoshë është që të zbatohet vendimi i përmendur më lart për të gjitha substancat e tjera të papastra nëse ato i nënshtrohen një procesi transformimi. Profeti ﷺ zhvarrosi varret e mushrikëve që ishin në vendin ku ai donte të ndërtonte xhaminë e tij, por ai nuk e hoqi dheun. Allahu i Lartësuar na ka thënë se qumështi del nga bajga dhe gjaku. Dhe muslimanët janë pajtuar njëzëri se nëse një kafshë është ushqyer me gjëra të papastra, atëherë ajo është mbajtur dhe ushqyer me gjëra të pastra, atëherë qumështi dhe mishi i saj bëhen hallall, dhe nëse të mbjellat dhe pemët frutore ujiten me ujë të papastër, atëherë ato janë të vaditura me ujë të pastër bëhen hallall, sepse karakteristikat e liga janë shndërruar dhe janë bërë të mira.
E kundërta e kësaj është se nëse diçka e mirë shndërrohet në diçka të ndyrë dhe të keqe, ajo bëhet e papastër, si uji dhe ushqimi kur shndërrohen në urinë dhe jashtëqitje. Kështu ne shohim se si transformimi ka një ndikim në shndërrimin e diçkaje të mirë në diçka të ndyrë, pra si mund të mos ketë ndikimin e shndërrimit të diçkaje të ndyrë në diçka të mirë? Allahu i Lartësuar nxjerr të mirën nga e ndyta dhe të ndytën nga e mira. Nuk ka rëndësi se cila është origjina e saj; më tepër ajo që ka rëndësi është përshkrimi i vetë asaj…” [14]
Ky është mendimi i shumicës, siç ka thënë Shejhul-Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë): “Shumica janë të mendimit se gjërat e papastra që janë shndërruar bëhen të pastra, siç është e njohur ndër hanefitë dhe zahirinjtë (literalistët). Ky është një nga dy pikëpamjet në medhhebet e Malikut dhe Ahmedit, dhe është një pikëpamje në medhhebin Shafi.” [15]
Skenari i dytë është kur substanca e papastër mbetet në formën e saj origjinale në ilaç dhe nuk është ndryshuar në ndonjë substancë tjetër. Për shembull, disa ilaçe përmbajnë yndyrë derri, e cila mbetet ashtu siç ishte dhe nuk ndryshohet gjatë prodhimit të ilaçit. Në atë rast, marrja e ilaçit është haram, sepse është konsumimi i diçkaje që është e papastër.
konkluzioni:
Nëse diçka që është haram – për shkak se shkakton dehje ose për shkak se është e papastër, por nuk shkakton dehje – i ka humbur karakteristikat për shkak të të cilave është ndaluar, kështu që nuk mbetet asnjë gjurmë nga karakteristikat e papastërtisë, ose substanca dehëse që është e përzier me ilaçin nuk ka më efekt dehës, lejohet marrja e atij ilaçi dhe lejohet të përshkruhet për pacientët, sepse në të është thithur ajo që ishte haram ose e papastër dhe nuk ka mbetur asnjë gjurmë.
Por nëse gjurma e substancës haram është ende aty, nuk lejohet të përshkruhet ose të përdoret për të trajtuar sëmundjet.
Nëse kjo gjurmë mbetet apo jo, është diçka që ekspertët e dinë përmes vëzhgimit dhe përvojës. Zbulimi i përqindjes së asaj që përzihet me ilaçin mund të ndihmojë në përcaktimin e kësaj.
Së treti:
Përsa i përket emrave të barnave që përmbajnë përbërës haram, kjo është diçka për të cilën duhet të pyesni specialistët, siç janë farmacistët që janë të specializuar në prodhimin e ilaçeve, të cilëve mund t’u besohet për shkak të angazhimit të tyre fetar.
Dhe Allahu e di më së miri.
islamqa.info
—————–
[1] Buhariu (5678)
[2] Muslimi (2204)
[3] Zad al-Mead (4/15)
[4] Muslimi (1948)
[5] Tirmidhiu (2045); klasifikuar si sahih nga Albani
[6] Ebu Daudi (3874). Shejh Albani (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: Ky hadith është sahih – për nga kuptimi i tij – për shkak të transmetimeve vërtetuese.
[7] Mexhmu’el-Fetaua (21/562)
[8] Zad el-Mead (4/134)
[9] Pije alkoolike e prodhuar nga fermentimi i mjaltit të përzier me ujë.
[10] Muslimi (2001)
[11] Ebu Davudi (3681); klasifikuar si sahih nga Albani në Sahih Ebi Davud (3681)
[12] el-Mawsuah el-Fikhijjeh (3/213)
[13] El-Furuk (2/207)
[14] I’lam el-Muwakki‘in (3/183)
[15] Mexhmu’el-Fetava (21/510)
