A është diçka e lehtë largimi nga veset e këqija dhe arritja e shkallëve të devotshmërisë? 

Fëmijë i paprerë prej qumështit

Busejriu e metaforizon mjaft bukur gjendjen e nefsit të paedukuar:

“Nefsi është porsi fëmija që qumësht pi. Nëse (koha i ka ardhur e ti nuk e pret prej qumështit) ti e lë atë në kokë të vet, i shtohet më tepër dëshira që qumësht të pijë. Por nëse i tregon vullnetin për ta prerë prej tij, sakaq ai vetë do të pritet.” Po, nëse nefsi do të pritet prej qumështit duke përdorur argumente bindëse që në kohën dhe stinën e duhur, atëherë edhe dëshirave të tij të pareshtura do t’i jetë vendosur njëfarë freri. Mirëpo, – Zot na ruaj!- nëse nefsi rri i hapur ndaj bohemizmit, nën ndikimin e ndjenjave dhe mendimeve më negative, atëherë ai vjen në një gjendje që nuk dëgjon më asnjë fjalë. Sa vjen e i tregon njeriut më shumë kapriço, dëshira, kërkesa apo dëfrime të çfarëdollojshme. E sakaq kjo shkakton që mes njeriut dhe të vërtetës të dalin disa perde dhe pengesa, derisa e bën që të përjetojë një si farë eklipsimi. Nga ky këndvështrim, nuk mund të pritet që robi i egos së vet, që ka si barrë të gjitha problemet e saj, të bëhet shembull për të tjerët apo që t’i drejtojë ata kah e vërteta. Andaj, detyra parësore e njeriut është që të zgjidhë fillimisht problemet brenda vetes. Rruga që duhet ndjekur për ta bërë këtë është përdorimi i vullnetit dhe t’i thotë “ndal” dëshirave dhe dëfrimeve të pareshtura, duke i dhënë mundësitë e vetme që të mësohet vetëm me ato çfarë mund të përfshihen brenda kufijve të së lejuarës. Kësodore ai do të mund të shpëtojë prej gradës “emmare“, që urdhëron për të keqen, për t’u kthyer në gradën që fillon ta gjykojë dhe kritikojë vetveten që të mos hedhë hap në të palejuarën, madje parë nga një këndvështrim në lidhje edhe me lidhjen e tij me Zotin, mund të jetë ngritur edhe në horizontin e “mutmeines“, ndërgjegjësimit të plotë. Sepse, mbi të gjitha, ashtu siç njeriu kërkon mbrojtje prej Allahut nga shumë gjëra të dëmshme, poedhe prej nefsit, pra, që qenka në pozicionin e centralit të djallit të njeriu, po njësoj duhet të kërkojë mbrojtje. Sepse, ashtu siç djalli nuk do të heqë dorë kurrë prej fabrikimit të problemeve, edhe njeriu nuk do të shpëtojë dot prej mbartjes së problemeve të egos së tij.

Më e madhja përpjekje

Në thelb, ndërsa i Dërguari i Allahut ﷺ kthehej prej një lufte, pati thënë: “Tani po kthehemi nga lufta e vogël drejt luftë së madhe.” [1] E së këndejmi ne mund ta kuptojmë më mirë se përpjekja e njeriut me veten e tij është përpjekja më e madhe, është mjaft kuptimplote dhe e rëndësishme për nga mënyra se si e tërheq vëmendjen drejt saj. Gjithashtu është tejet tërheqës edhe të thënët e këtyre fjalëve në një çast kritik të kthimit prej lufte, duke dhënë kështu mundësinë për një krahasim mes përballjes me egon dhe asaj me armikun në luftë.

Përveç kësaj, është shumë tërheqës fakti që kjo fjalë thuhet në disa çaste kur po përjetohet më së miri atmosfera e triumfit të një beteje. Sepse, ndodh që ndonjëherë të thuhet ndonjë fjalë tejet e rëndësishme, mirëpo nuk merret parasysh fare gjendja shpirtërore e të tjerëve që gjenden aty. E kësodore, ajo fjalë e thënë nuk jep atë ndikim që duhet në zemrat e bashkëbiseduesve. Nga ky pikëvështrim, thënia e një fjale të tillë, të bekuar, në ato çaste, është shumë e rëndësishme që t’i shpëtojë myslimanët prej dehjes së triumfit. Me këto fjalë, Ai do të parandalonte të gjitha mendimet e papëlqyeshme që mund të vinin në mendjet e myslimanëve që po ktheheshin për në Medinë.

Në të vërtetë, ne vetëm mirëpandehim për sahabët fisnikë, siç e kemi të urdhëruar edhe në ajetin kuranor “O Zot, mos na bëj neve të kemi as edhe një gjykim apo dyshim për vëllezërit që besuan përpara nesh“. (Hashr: 10) Mirëpo Krenaria e Njerëzimit, Muhamedi ﷺ ngase ishte i ngarkuar me detyrën e edukimit dhe pastrimit të tyre, i kishte marrë parasysh shpirtrat e tyre njerëzore, kështu që mund të ketë dashur që t’u paraprijë disa mendimeve të papëlqyera. Derisa, në fund, ndërsa po shkonin për në Hunejn, në mendjen e disave mund t’u ketë ardhur: “Tashmë askush nuk mund t’i dalë përballë kësaj ushtrie.”, dhe parë për nga përmasat e kësaj lufte, edhe aty janë përjetuar humbje të mëdha, e prapëseprapë, me përpjekjet madhështore të të Dërguarit të Allahut ﷺ, edhe ajo pak fatkeqësi është kthyer në fatlumësi.

Nëse do të shohim lidhjen e kësaj me çështjen tonë, do të shohim, se me të vërtetë që njerëzit janë përpjekur ethshëm në rrugën e së drejtës, kanë përjetuar vështirësi nga më të ndryshmet, derisa mund të kenë sakrifikuar edhe tërë pasurinë apo familjen e tyre. Në përfundim të të gjitha këtyre, edhe Allahu mund t’u ketë falur atyre triumfe materiale dhe shpirtërore. Dhe pikërisht në një çast të këtillë, kur po kthehen nga lufta si fitimtarë, pengimi i disa mendimeve jo të hijshme që në fillim, do të ishte shumë e rëndësishme. Në thelb, ai njeri që nuk i është drejtuar nefsit të tij me mendimin për ta edukuar, e nuk ia ka përmirësuar dot virtytet, do të thotë se ka humbur shumë në emër të lumturisë së kësaj apo asaj bote. Sepse njeriu është i tillë, jo me trupin e tij, por me nefsin e tij. Në një hadith të lidhur me këtë çështje, i Dërguari i Allahut ﷺ thotë kështu: “Allahu nuk sheh as trajtat dhe as pamjet tuaja; Ai sheh zemrat (ato çfarë dalin prej saj) dhe veprimet tuaja.” [2] Sepse nëse brenda njeriut gjendet ndjenja e respektit, e në zemër përvujtënia dhe dhimbshuria, kjo rrezatohet edhe te veprimet e tij. Derisa, i Dërguari i Allahut ﷺ shprehet: “Nëse në zemrën e tij do të kishte thjeshtësi, atëherë edhe organet do t’i kishte poashtu.” [3] Kështu që, kthimi i njeriut nga njerëzorja e vet, përpjekja me egon e tij, e saora edhe zgjidhja e problemeve që ai ka me të, është shumë i rëndësishëm. Pikërisht prej kësaj rëndësie, i Dërguari i Allahut ﷺ e ka cilësuar si “përpjekjen më të madhe”.

Mirësi të ardhura në trajtë fatkeqësie

Egoja, ashtu siç mund ta mashtrojë njeriun nëpërmjet mëkateve, mund ta qorrollepsë atë edhe me anë të mirësive që ia zbraz pa masë. Për shembull, në Kuranin Fisnik thuhet: “Karuni, prej popullit të Musait ishte, por iu kundërvu atyre.” (Kasas: 78), fjalë të cilat na tregojnë, se Karuni megjithëse ishte prej popullit të Musait, me pasurinë që arriti dhe me të gjitha mundësitë që iu ofruan, prapë ra në një gjendje të mjerueshme. Sepse ai nuk kishte besuar plotësisht tek Allahu dhe nuk e kishte zgjidhur problemin që në vete. Megjithëse dukej sikur besonte në pamje të parë, nuk e kishte kthyer dot besimin e tij në bindje, duke mos u kthyer si duhej nga horizonti i besimit të patëmetë. Domethënë, nuk e kishte kthyer dot atë njohurinë e tij të thatë në njohje. Me një fjalë, nuk kishte mbërritur dot njohjen nëpërmjet dijes, lëre pastaj që njohjes përmes shikimit as që i ishte afruar. Prandaj edhe pati ardhur një ditë dhe pati thënë: “Mua, ajo pasuri m’u dha saje dijes sime.” (Kasas: 76) Megjithëse ai gjendej pranë Musait, megjithëse jetonte në mes të bashkësisë së tij, prapë u bë prej të humburve, ngase qe marrosur prej tërë atyre mundësive që i ishin falur.

Po njësoj, edhe Samiriu ishte prej popullit të Musait. Një njeri i zgjuar, që dinte se ç’fliste, e që kishte një sërë aftësish të mira. Mirëpo edhe ai i pa të gjitha këto mundësi dhe aftësi që i ishin falur, e duke i përdorur ngriti statujën e idhullit të viçit, e kësodore u rrëzua edhe ai.

Me sa duket, nëse problemi nuk zgjidhet njëherë në vete, edhe mirësitë e Allahut kthehen në nga një fatkeqësi për njeriun. Me fjalë të tjera, edhe ato gjëra që duken si mirësi, pa e kuptuar asfare, kthehen në fatkeqësi për të. Asisoj, që edhe njohja bëhet fatkeqësi për të, poashtu zotërimi, mundësia për të drejtuar, respekti i popullit karshi teje, e po njësoj edhe çdo gradë e arritur gjatë jetës…

—————————–

[1] Bejheki, Zuhd, 1/165

[2] Muslim, birr, 34; Ibn Maxhe, zuhd, 9

[3] Hakimi, Tirmidhiu, Neuadiru’l usul, 2/172