Pyetja:
Cila është më e keqe: shirku i vogël, mëkatet e mëdha apo bidati?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Më e rënda nga të gjitha çështjet e ndaluara është rënia në shirk të madh, i cili është mëkati që i bën të pavlefshme të gjitha veprat e mira dhe të cilin Allahu i Lartësuar nuk e fal, përveç nëse pendohet prej tij, edhe pse Ai mund t’i falë mëkatet më të vogla kujt të dojë. Allahu i Lartësuar thotë:
“Vërtet, Allahu nuk fal që t’i vihen shok në adhurim, por ia fal vetëm atij (çdo gjë tjetër) kujt të dojë, e kush i vë Allahut shok në adhurim, ai ka trilluar një mëkat të madh.” (Nisa’: 48)
“Dhe me të vërtetë ty (o Muhamed ), sikurse edhe atyre (të dërguarve të Allahut) para teje: “Nëse i bashkoheni të tjerëve në adhurim me Allahun, (atëherë) me siguri (të gjitha) veprat e tua do të jenë të kota dhe padyshim që do të jesh ndër të humburit.” (Zumer: 65)
Edhe pse shirku i madh është më i rëndi nga veprat dhe gjynahet e ndaluara, ai hyn në titullin e mëkateve të mëdha, edhe pse është më i rëndi nga të gjitha.
Transmetohet se Abdullah ibn Mesudi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij) ka thënë: Një njeri tha: O i Dërguar i Allahut, cili mëkat është më i rëndë tek Allahu? Ai tha: “Të caktosh një të barabartë me Allahun, kur Ai të ka krijuar ty”. [1]
Transmetohet nga Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur me të) se Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Shmangni shtatë gjynahet që e dënojnë njeriun në Xhehenem”. Ata thanë: Çfarë janë ata, o i Dërguar i Allahut? ka thënë: “Të bësh shok Allahut (shirk); magji; vrasja e një shpirti të cilin Allahu na e ka ndaluar ta vrasim, përveç rasteve të diktuara nga ligji islam; konsumimi i ribës; konsumimi i pasurisë së jetimëve; duke ikur nga fusha e betejës; dhe shpifja për gratë e dëlira e të pafajshme.” [2]
Në lidhje me bidatet (bidat), jo të gjitha janë të së njëjtës shkallë serioziteti. Bidatet ndahen në kategori sipas vendimeve mbi to dhe pasojave të tyre; ato kategori janë bidatet që përbëjnë mosbesim (kufr) dhe bidatet që nuk përbëjnë mosbesim.
Shejh Hafiz Hakami ka thënë:
Për më tepër, bidatet ndahen në dy kategori sipas ndikimit të tyre në besimin e dikujt: ato që përbëjnë mosbesim për atë që merret me to dhe ato që nuk përbëjnë mosbesim.
Udhëzimi për bidatin që përbën mosbesim është se një person mohon një urdhër për të cilin ka konsensus dijetarësh, ai është transmetuar nëpërmjet raporteve mutevaatir dhe është vërtetuar aq mirë sa që asnjë musliman nuk ka ndonjë justifikim për mosnjohjen e tij, si për shembull mohimi i diçkaje është e detyrueshme, duke e konsideruar si të detyrueshme diçka që nuk është urdhëruar si obligim, ose duke e konsideruar si të lejuar diçka që është e ndaluar, ose duke e konsideruar si të ndaluar diçka që është e lejuar, ose duke besuar diçka që nuk i takon Allahut, të Dërguarit të Tij dhe Librit të Tij, qoftë kjo është mohimi ose pohimi i diçkaje, sepse kjo përbën mosbesim në Librin dhe në atë me të cilën Allahu e dërgoi të Dërguarin e Tij ﷺ si p.sh., bidati i xhehmive të cilët mohuan cilësitë hyjnore dhe thanë se Kur’ani u krijua, ose duke thënë se ndonjë prej cilësive të Allahut është e krijuar, ose duke mohuar që Allahu i Lartësuar e mori Ibrahimin si mik të ngushtë, ose th në Ai foli drejtpërdrejt me Musaan, e kështu me radhë; ose bidati i kaderive që mohuan diturinë dhe veprat e Allahut i Lartësuar dhe mohuan vullnetin dhe caktimin e Tij; apo si bidati i Muxhasimes i cili e krahasoi Allahun i Lartësuar me krijimin e Tij; dhe ide të tjera që bazohen në tekat dhe dëshirat.
Por në mesin e këtyre njerëzve kishte disa që e dinin se çfarë po bënin dhe qëllimi i tyre ishte të minonin parimet themelore të fesë dhe t’i bënin njerëzit e saj të dyshonin në të. Një person i tillë është padyshim jobesimtar; në fakt ai është krejtësisht i huaj për besimin dhe një nga armiqtë më armiqësorë ndaj tij.
Megjithatë të tjerët dihet se janë mashtruar dhe janë hutuar; në rastin e tyre ata konsiderohen të jenë jobesimtarë vetëm pasi të jenë vendosur prova të detyrueshme kundër tyre.
Kategoria e dytë është bidati që nuk përbën mosbesim. Kjo është ajo që nuk nënkupton refuzimin e Kuranit apo të ndonjërës prej asaj me të cilën Allahu e dërgoi të Dërguarin e Tij, siç është bidati i Mervanëve që u denoncua nga sahabët e vjetër, të cilët kurrë nuk e miratuan atë, por ata nuk e pranuan. konsideroji ata jobesimtarë për shkak të kësaj dhe ata nuk hoqën dorë nga besnikëria ndaj tyre për shkak të kësaj, si për shembull kur vonuan disa prej namazeve deri në fund të kohës së tyre, ose kur dhanë hutben para namazit të Bajramit, ose ata u ulën ndërsa jepnin hutben të premteve dhe në raste të tjera, dhe ata shanin sahabët e vjetër nga minberi, dhe gjëra të tjera që bënin, jo sepse mendonin se bazohej në mësimet islame; përkundrazi i bazuan në keqinterpretime, tekat dhe dëshirat, dhe në ndjekjen e përfitimeve të kësaj bote. [3]
Në mënyrë të ngjashme, për sa i përket bidateve, disa prej tyre përbëjnë mëkate të mëdha dhe disa përbëjnë mëkate të vogla. Udhëzimi për dallimin ndërmjet tyre është shkalla në të cilën bidati është në kundërshtim me mësimet themelore të Islamit.
Esh-Shaatibi ka thënë:
Mëkatet e mëdha janë të kufizuara në mëkatet që cenojnë parimet themelore në çdo fe, përkatësisht: angazhimin fetar, jetën, pasardhësit, arsyen dhe pasurinë. Çdo tekst trajton këto çështje dhe çdo tekst që nuk u referohet këtyre parimeve hyn në të njëjtat kategori. Kjo përfshin të gjitha çështjet që studiuesit diskutuan ose nuk i diskutuan, të cilat i përkasin të njëjtave kategori.
Në mënyrë të ngjashme themi për bidatet e mëdha: çdo bidat që cenon njërin prej këtyre parimeve bazë është mëkat i madh dhe çdo gjë që nuk është e tillë është mëkat i vogël. [4]
Për sa i përket shirkut të vogël, edhe pse ai hyn në titullin e përgjithshëm të mëkateve të mëdha, ai konsiderohet, sepse është çështje akide (besimi), si më i rëndë se mëkatet e mëdha që përbëhen nga veprime që nuk duhet të bëhen me akide.
Është transmetuar nga një numër i gjeneratave të hershme se ata kanë thënë se shirku i vogël është më i rëndë se mëkatet e mëdha, duke cituar si dëshmi për këtë fjalët e të Dërguarit të Allahut ﷺ: “Ajo që kam frikë. shumica për ju është shirk i vogël.” Ata thanë: O i Dërguari i Allahut, çfarë është shirku i vogël? Ai tha: “Duke u dukur. Sepse Allahu, i Bekuar dhe i Lartësuar, do të thotë në ditën kur do t’i shpërblejë të gjithë njerëzit për veprat e tyre: “Shkoni tek ata për të cilët u treguat me veprat tuaja në botën e mëparshme dhe shikoni nëse gjeni ndonjë shpërblim me ta’”. [5]
Në mënyrë të ngjashme, ‘Abdullah ibn Mes’udi (Allahu qoftë i kënaqur me të) tha: Të betohem në Allahun edhe kur të them një gënjeshtër është më e dashur për mua sesa të betohem në diçka tjetër përveç Tij, edhe nëse them diçka të vërtetë. [6]
Ky hadith mund të tregojë se ky lloj specifik i shirkut të vogël, betimi në diçka tjetër përveç Allahut, është më i rëndë se mëkati i veçantë i përmendur së bashku me të, përkatësisht betimi i një betimi të rremë. Kjo nuk do të thotë se çdo gjë që klasifikohet si shirk i vogël është më e keqe se çdo gjë që klasifikohet si mëkat i madh. Përkundrazi, siç thamë, ky është një rregull i përgjithshëm, por nuk është i zbatueshëm në të gjitha rastet, pasi ka disa mëkate të mëdha të rënda që janë shumë më të rënda se shirku i vogël.
Shejh ‘Abd er-Rahman el-Berraak u pyet:
A është shirku i vogël më i keq se gjynahet e mëdha dhe a vlen kjo në të gjitha rastet?
Ai u përgjigj:
Tekstet tregojnë se shirku mund të jetë i madh ose i vogël.
Shirku i madh është në kundërshtim me parimet themelore të besimit dhe Teuhidit, dhe nënkupton se njeriu është femohues nga Islami, do të qëndrojë përgjithmonë në Xhehenem dhe të gjitha veprat e tij të mira do të bëhen të pavlefshme. Mendimi i saktë është se mëkati nuk falet, siç thotë Allahu i Lartësuar (interpretimi i kuptimit): “Vërtet, Allahu nuk fal që t’i vihen shok në adhurim, por Ai. fal përveç asaj (çdo gjëje tjetër) kujt të dojë.” (Nisa‘: 48)
Sa i përket shirkut të vogël, nuk është kështu; hyn në titullin e mëkateve që janë më pak të rënda se shirku i madh, prandaj përfshihet në kuptimin e përgjithshëm të fjalëve: “por Ai i fal përveç asaj (çdo gjë tjetër) kujt të dojë”.
Është e llojeve të ndryshme:
Shirku në zemër, siç është shfaqja, që përmendet në hadithin e Pejgamberit ﷺ: “Ajo që kam më shumë frikë për ju është shirku i vogël”. Ai u pyet për këtë dhe ai tha: “Duke u dukur.”
Një lloj tjetër ka të bëjë me fjalët që thuhen, si për shembull betimi në diçka tjetër përveç Allahut, siç ka thënë Pejgamberi a.s. Allahu).”
Një shembull tjetër është nëse një burrë thotë: “Sikur të mos ishte Allahu dhe ju”, ose “Kjo është nga Allahu dhe ju”, ose “Po të mos ishte qeni i vogël, hajduti do të na kishte ardhur”, “Po të mos ishte për patën në shtëpi do të na vinte hajduti”, siç thuhet në transmetimin e transmetuar nga Ibn Abbasi në komentimin e ajetit në të cilin Allahu i Lartësuar thotë (interpretim i kuptimit): “Atëherë, mos i bëni kundërshtarë Allahut (në adhurim) përderisa e dini (se Ai ka të drejtë të adhurohet).” (Bekare: 22)
Një shembull tjetër është nëse një burrë thotë: “Çfarëdo që të dojë Allahu dhe ju të dëshironi”.
Disa nga dijetarët deklaruan se në pikëpamjen e gjeneratave të hershme, shirku i vogël ishte më i rëndë se mëkatet e mëdha. Kjo mbështetet nga fjalët e Ibn Mesudi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij): Të betohem në Allahun edhe kur të them një gënjeshtër është më e dashur për mua sesa të betohem në diçka tjetër përveç Tij, edhe nëse them diçka të vërtetë.
Është e njohur se betimi i rremë në Allahun hyn nën titullin jamen ghamoos (një betim i rremë që mund ta shtyjë një person të hyjë në Xhehenem), megjithatë ai mendoi se kjo ishte më pak e rëndë se betimi në diçka tjetër përveç Allahut.
Ajo që duket të jetë kështu – dhe Allahu e di më së miri – është se rastet e shirkut të vogël nuk janë të gjitha të së njëjtës shkallë; por disa prej tyre janë më mëkatarë dhe më haram se të tjerët.
Betimi i rremë në Allahun është më i rëndë se sa një njeri të thotë “çfarë të dojë Allahu dhe ti”, sepse është transmetuar në hadithin e Tufejlit, të transmetuar nga Ahmedi dhe të tjerët, se sahabët (Allahu qoftë i kënaqur me ta!), thoshte: Çfarë të dojë Allahu dhe Muhamedi”, dhe Profeti ﷺ nuk u tha atyre që të mos e bënin këtë në fillim, derisa Tufejli pa ëndrrën dhe i tha Profetit ﷺ, atëherë Profeti ﷺ iu drejtua atyre dhe u tha të mos e bënin këtë dhe ai tha: “Ju keni thënë diçka që ndrojtja para se ta pengonte nga unë që të them që të mos e bësh; mos thuaj: “Çfarë të dojë Allahu dhe Muhamedi.”
Sipas një transmetimi tjetër: “Thuaj: “Çfarë të dojë Allahu, atëherë çfarë të dojë Muhamedi.” [7]
Ajo që duket të jetë rasti është se pikëpamja e gjeneratave të hershme, se shirku i vogël është më i rëndë se mëkatet e mëdha, është i zbatueshëm për çdo gjë që hyn në të njëjtën kategori (domethënë shirkun), si p.sh. betimi, sepse betimi me diçka tjetër përveç Allahut është më e rëndë se betimi i rremë në Allahun, siç thuhet në transmetimin e Ibn Mes’udit. Kategoria e shirkut është më e rëndë se ajo e mëkateve të mëdha, por kjo nuk do të thotë se çdo gjë që përshkruhet si shirk i vogël është më e rëndë se çdo gjë që përshkruhet si mëkat i madh, sepse për disa mëkate të mëdha flitet në termat më të rrepta dhe ka paralajmërimin më të rreptë kundër tyre, siç nuk është rasti në lidhje me disa lloje të shirkut të vogël, siç e shohim në shembullin e dhënë më sipër për një njeri që thotë “Çfarëdo që të dojë Allahu dhe ju të dëshironi.”
Allahu e di më së miri.
——————————
[1] Buhariu (4477) dhe Muslimi (86)
[2] Buhariu (6857) dhe Muslimi (89)
[3] Ma’arixh el-Kubul (3/1026)
[4] el-I‘tisam (2/540)
[5] Ahmedi (27742)
[6] Tirmidhiu
[7] Musned (20694)
