Pyetja:
A duhet personi i thjeshtë të pasojë një nga medhhebet e mirënjohura?
***
Përgjigjja:
Ka dy thënie lidhur me këtë:
(Thënia e parë) Se kjo s’është e obligueshme, dhe ky është qëndrimi i saktë dhe përfundimtar, meqë s’ka gjë të obligueshme, përveç asaj që Allahu i Lartësuar dhe i Dërguari i Tij ﷺ e kanë bërë të obligueshme. As Allahu e as i Dërguari i Tij ﷺ nuk e bënë të obligueshme pasimin e ndonjë shkolle të mendimit (medhheb) të ndonjë personi nga umeti dhe që vetëm ai të pasohet në fe. Gjeneratat më të mira kanë kaluar dhe kurrkush prej tyre nuk e bëri një gjë të tillë. Vërtet, personi i thjeshtë s’mund të ketë një medhheb, edhe nëse ai mendon se e ka, meqë personi i thjeshtë s’ka fare medhheb. Kjo sepse medhhebi do të jetë ose për atë që ka aftësi të hulumtojë deri në njëfarë shkalle dhe t’i kuptojë dëshmitë dhe, gjithashtu, të dijë rreth medhhebeve tjera, ose për atë që ka lexuar një libër lidhur me detajet e atij medhhebi dhe i di rregullat dhe thëniet e Imamit të tij.
Sa i përket atij që s’mund ta bëjë ndonjërën nga këto dhe vetëm thotë ”Unë jam Shafij” apo “Unë jam Hanbelij” etj, atëherë ai nuk bëhet i tillë thjesht vetëm duke e thënë këtë, siç do të ishte rasti sikur ai të thoshte:”Unë jam dijetar” apo “Unë jam gramatikan” apo “Unë jam shkrimtar”, pra, ai nuk bëhet i tillë vetëm duke e pohuar këtë. Kjo sqarohet më tej me faktin se ai që thotë “Unë jam Shafij, Maliki apo Hanefij”, duke pohuar se ai pason atë Imam dhe metodën e tij, do të ishte përnjëmend i tillë vetëm nëse do të pasonte metodën e tij në arritjen e dijes, në të kuptuarit e tij dhe në nxjerrjen e dëshmive. Sa i përket këtij dhe injorancës së tij si dhe të qenit të tij larg nga metodat e Imamit, dijes së tij dhe metodës së tij, si mund të jetë e mundur që ai t’i atribuohet atij, përveçse me fjalë boshe që s’kanë kuptim?! Si mund të ketë medhheb një person i thjeshtë? Edhe sikur kjo të parafytyrohej, hala s’do të ishte e obligueshme për të apo për dikë tjetër të pasojë medhhebin e një personi të caktuar nga umeti deri në atë masë sa të pranojë krejt thëniet e tij dhe t’i refuzojë thëniet e kujtdo tjetër. Ky është një bidat i fëlliqët që i është parashtruar umetit. Asnjë dijetar islamik asnjëherë nuk e ka thënë këtë, dhe ata (dijetarët) janë në një pozitë më të lartë dhe e njohin më mirë Allahun që t’i urdhërojnë njerëzit për këtë. Edhe më larg nga e vërteta është thënia e atyre që thonë se personi duhet të kapet
për një medhheb të një dijetari të vetëm, dhe hala më keq se kjo është ai që thotë se personi duhet të pasojë njërin nga katër medhhebet! O Allah! Sa e çuditshme është kjo!
A mos u zhdukën medhhebet e Sahabëve të të Dërguarit të Allahut ﷺ, ato të Tabi’inëve dhe ato të atyre që erdhën më pas si dhe ato të të gjithë dijetarëve islamikë dhe të gjitha u
zhvlerësuan, përveç medhhebeve të katër personave nga të gjithë dijetarët dhe Imamët tjerë?! Ajo çka Allahu i Lartësuar dhe i Dërguari i Tij ﷺ e bënë të obligueshme për Sahabët, për Tabi’inët dhe për ata pas tyre që i pasuan këta është e njëjta gjë të cilën Ai e bëri të obligueshme për ata që do të vijnë pas tyre, deri në Ditën e Ringjalljes. Ajo që është e obligueshme, nuk ndryshon, ndonëse mund të ndryshojë mënyra si arrihet apo mund të ndryshojë sasia e obligueshme, për shkak të ndryshimeve në aftësi apo paaftësi,
në kohë, në vend e rrethana, por edhe në këtë pasohet ajo çka Allahu dhe i Dërguari i Tij ﷺ e bënë të obligueshme.
Ata që thonë se është në rregull që personi i thjeshtë të ketë një medhheb, pohojnë: “Sepse ai beson që medhhebi të cilit i atribuohet, është e vërteta, prandaj ai duhet të jetë i sinqertë në besimin e tij”. Sikur kjo thënie e tyre të ishte e vërtetë, atëherë do të
nënkuptonte që është e ndaluar të kërkosh vendim nga dikush tjetër veç personave të medhhebit të tij dhe se është e ndaluar të marrësh mendimin e dikujt të barabartë apo më të madh se Imami i tij, dhe do të nënkuptonte gjëra tjera të cilat tregojnë për pavërtetësinë e këtij besimi në rend të parë. Vërtet, kjo do të nënkuptonte që, nëse personi do të shihte një tekst nga i Dërguari i Allahut ﷺ apo një thënie nga katër kalifët të ndryshëm me atë të Imamit të tij, atij do t’i duhej ta linte tekstin dhe thëniet e Sahabëve dhe t’i jepte përparësi thënies së Imamit të tij. (Ajo çka duhet bërë është se) Personi duhet të kërkojë prej kujt të dojë nga pasuesit e katër medhhebeve dhe nga të tjerët pos tyre. Nuk është e obligueshme për të apo për atë që nxjerr vendime (myftiun) që të kufizohet në njërin nga katër Imamët. Për këtë ka konsensus të umetit; mu siç nuk është e obligueshme për dijetarin që të kufizohet në hadithet e transmetuara nga banorët e vendit të tij apo cilitdo vend tjetër të caktuar, por, nëse një hadith është i vërtetë, është e obligueshme të veprohet sipas tij, qoftë ai i transmetuar nga banorët e Hixhazit, Irakut, Shamit, Egjiptit apo Jemenit.
Ibn Kajim el Xheuzije, “I’lamul-Muwekki’in” (4/261)
