Pyetja:
Kemi një sasi parash që e ka mbërritur vlerën e nisabit (pasurisë obliguese të zekatit) që e kemi depozituar në bankë për blerjen e një banese. Pjesa tjetër e të hyrave tona (pa këtë depozitim) vjen nga rroga e burrit që mund të mbulojë vetëm shpenzimet tona familjare mujore dhe që në fund të muajit bie nën vlerën e nisabit. A e kemi obligim që të japim zekat për depozitimin bankar që kemi bërë me qëllim që të mbledhim shumën e duhur për blerjen e banesës sonë?
***
Përgjigjja:
Falënderimi absolut i takon Allahut! Mëshira, lavdërimi edhe paqja qofshin mbi të Dërguarin e Allahut, Muhamedin ﷺ!
Në parashtrimin e bërë kemi të bëjmë me një koncept të rëndësishëm mbi zekatin e pasurisë që është “marrja ose jo parasysh e pasurisë që ka kapur vlerën e nisabit (pasurisë obliguese të zekatit) apo më shumë se kaq, kur kjo pasuri nuk është shtesë (tepër) nevojave bazë jetike.”
Kurse më konkretisht lidhur me këtë çështje thuhet sa vijon:
Së pari: Përkufizimi i nevojave bazë të jetesës
Me nevojat bazë synohen nevojat themelore të personit dhe familjarëve të tij (që ky person ka në përgjegjësi), që përmbushen pa shpërdorim dhe pa koprraci. Më konkretisht, këtu hyjnë ato nevoja që njeriu nuk mund të qëndrojë (bëj) pa to, si: të ngrënët e të pirët (ku hyjnë: ushqimi e pija që shmangin urinë dhe etjen, preparatet e ilaçet që mbrojnë ose kurojnë shëndetin etj.), veshja (ku hyjnë: rrobat e veshjet e nevojshme për t’u mbrojtur nga vapa ose i ftohti, lakuriqësia dhe dëmi), banimi (ku përfshihen: strehimi, ngrohja, ndriçimi, mobilimi, mjetet e transportit etj.), gjërat përmes të cilave sigurohen mjetet bazë të jetesës (ku hyjnë: librat e diturisë dhe profesionit të personit, pajisjet për të ushtruar punën e tij etj.), shlyerja e gjërave që përbëjnë rrezikim ose ngushtim për personin (si: shlyerja e borxheve për të evituar burgosjen, ngushtimin etj.; sigurimi i pajisjeve që nevojiten për garantimin e mbrojtjes, jetës e lirisë; etj.) dhe kështu me radhë gjërat e tjera të këtij konteksti.
Së dyti: Dy mendimet bazë mbi kushtëzimin që nisabi të jetë shtesë nevojave
Mendimi i parë: Të qenët e nisabit shtesë nevojave bazë është kusht i zekatit
Ky është një prej mendimeve të fuqishme të juristëve muslimanë (që përbën mendimin bazë të medh’hebit hanefi etj.), me të cilin nënkuptohet se zekati bëhet obligim të jepet vetëm kur nisabi (vlera pasurore obliguese e zekatit) e sipër (vlera pasurore shtesë nisabit), është tepër nevojave bazë të poseduesit të këtij nisabi dhe nevojave të kujt ai obligohet sheriatikisht (sipas ligjit islam) që të harxhojë (kujdeset financiarisht) për shpenzimet e tyre.
a. Argumentet e kushtëzimit që nisabi të jetë shtesë nevojave bazë
Ajete kuranore: “Të pyesin se çfarë duhet të shpenzojnë (japin si lëmoshë). Thuaju: ‘Tepricën!” (Bekare: 219)
Transmetimet profetike:
Thënia profetike: “Nuk ka (jepet) sadaka vetëm se në gjendje të mbajtshme (kur personi ngadhënjen/nuk thyhet ekonomikisht edhe pas dhënies së kësaj sadakaje) dhe kur je i panevojë (çfarë mbetet pas dhënies së kësaj sadakaje, mjafton për nevojat jetike).”;
b. Arsyetimi i kushtëzimit që nisabi të jetë shtesë nevojave bazë
Konkluzioni i argumenteve të parashtruara është se Allahu i Lartësuar dhe i Urtë (Gjithëdijshëm) e ka bërë rregullatorin e harxhimit të pasurisë (enën qarkullese të saj) të bazohet mbi sa vijon: (së pari) në dhënien përparësi nevojës bazë personale të njeriut para asaj të tjetërkujt dhe (së dyti) në konsiderimin e nevojës së familjarëve (gruas dhë fëmijëve) dhe të afërmve që personi ka në kujdestari, në të njëjtën pozitë me nevojën personale të tij dhe (së treti) sheriati (ligji islam) nuk i kërkon personit të harxhojë nga çfarë përbën nevojë bazë për të, pasi zemra e njeriut është e lidhur ngushtë me nevojat e tij bazë.
c. Kriteri/Norma e llogaritjes së nevojave bazë apo nisabit shtesë tyre
Më konkretisht, kuptimi është që nëse personi ka para (mjete monetare) që meritojnë të paguhen në nevojat bazë të tij (shih përkufizimin e nevojave bazë), këto para janë si të mos ishin, pra ato zbriten nga nisabi bazuar në rregullin e dijetarëve muslimanë ekzaminues: “Paraja e përdorur për nevojën bazë (themelore) është njëjtë si të mos ekzistojë10”.Lexoni më tepër
– Bazuar në këtë mendim, lidhur me pyetjen e parashtruar thuhet sa vijon:
Ju nuk obligoheni të jepni zekat për shumën që keni depozituar për blerjen e një nevoje bazë, në këtë rast për blerjen e një banese që plotëson nevojat tuaja bazë famijare (dhe jo ato kompletuese), pasi sigurimi i një apartamenti të tillë banimi konsiderohet prej nevojave bazë të rëndësishme (prej domosdoshmërive të mbijetesës dhe mbajtjes së jetesës fizike), bazuar në mendimin e juristëve muslimanë se për kapitalin e rezervuar për sigurimin e nevojave bazë nuk jepet zekat, pasi i tillë kapital konsiderohet i paqenë.
Mendimi i dytë: Të qenët e nisabit shtesë nevojave bazë s’është kusht i zekatit
Ky është edhe mendimi më i fuqishëm (i mbështetur nga shumica e dijetarëve, përfshirë tre medh’hebet veç atij hanefi), i cili kushtëzimin e dhënies së zekatit me të qenët e nisabit shtesë nevojave bazë jetike e kundërshton me arsyetimin se argumentet e përdorura për këtë kushtëzim kanë të bëjnë në fakt me sadakanë (lëmoshën) vullnetare dhe jo me atë të obliguar (zekatin).
– Pra, bazuar në këtë mendim, lidhur me pyetjen e parashtruar thuhet:
Nëse kapitali monetar: arrin nisabin (vlerën pasurore obliguese të zekatit), qoftë edhe duke iu bashkëngjitur një pasurie tjetër monetare apo mallrave të tregtuara dhe mbetet në këtë vlerë ose më shumë përgjatë një viti hënor; sidoqoftë ky kapital, i investuar ose i arkëtuar (për blerjen e një shtëpie, për t’u martuar dhe ngjashëm), për të duhet dhënë zekat, pasi edhe kapitali monetar i depozituar i përket dispozitës së pasurisë që shtohet (investohet), duke qenë se ai është i shtueshëm në vetvete, pasi mund të harxhohet në çdo kohë, sipas dëshirës, për të bërë blerje dhe sjellë fitime.
Allahu e di më mirë.
Alaudin Abazi
