Ngrënia e mishit nëpër vendet joislame

I kam lexuar të gjitha pyetjet që kanë të bëjnë me mishërat e dyshimta, mirëpo nuk kam gjetur përgjigje e cila pajtohet me realitetin në të cilin jetojmë ne në Gjermani. [1]
Njerëzit këtu llogariten se janë Ehlul Kitab [2], mirëpo kafshët goditen [3] përpara se të theren. Poashtu këtu ka turq, musliman të cilët pretendojnë se mishin e kanë hallal. Shejh ibn Uthejmini (Allahu e mëshiroftë) thotë që nuk lejohet pyetja rreth mënyrës së therjes tek Ehlul Kitab-ët dhe muslimanët. Andaj a lejohet që ne të blejmë mish në shitoret e gjermanëve dhe në ato të turqëve? Apo medoemos që ta dijmë se mishi është Halal, ndërsa kjo gjë ka shumë vështirësi. Kam lexuar në “Parimet e Fikh-ut” të Shejh Es-Si’dijt (Allahu e mëshiroftë) se esenca në mishërat është ndalesa, atëherë si ka mundësi të bëjmë një bashkim mes këtij mendimi dhe mendimit të Shejh ibn Uthejminit?

***

Përgjigjja:

Hamdi i takon vetëm Allahut.

Së pari:

Medoemos që ta vërtetojmë parimin e Fikhut rreth dispozitave të kafshëve që theren, parim i cili thotë se esenca në kafshët e therura është ndalesa.

Shejh AbdurRahman Es-Si’dij thotë: “Mishi, esenca në të është ndalesa, derisa të jetë e sigurtë se është hallall, andaj nëse në kafshën bashkohen dy shkaqe, njëri që e lejon, ndërsa  tjetri që e bën të ndaluar (haram), i jepet përparësi shkakut ndalues.” [4]

Këtë e kanë përmendur shumë dijetarë para Shejh Es-Si’dijt, siç është ibn Dekik el-I’id në “Ihkam el-Ahkam” (2/286) dhe ibn Tejmije në “Mexhmu’u el-Fetaua” (3/110).

Argument për këtë është Hadithi i A’dij ibn Hatim (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!), Pejgamberi ﷺ e mësoi se çfarë i lejohet dhe çfarë nuk i lejohet atij nga gjërat që i gjuan, thotë Pejgamberi ﷺ: “Kur e dërgon qenin tënd dhe e përmend Allahun, pastaj qeni e zë gjahun dhe e mbyt, atëherë ha (prej këtij mishi). Nëse qeni han vetë, atëherë ti mos ha, ngase qeni ka zënë për veten e tij, nëse ka edhe qen tjerë, në lëshimin e së cilëve nuk është përmendur emri i Allahut, pastaj zënë diçka, atëherë mos ha, sepse ti nuk e din se cili (qen) e ka mbytur (kafshën). Nëse ti e gjuan kafshën dhe e gjen atë pas një apo dy ditë dhe në të nuk ka shenja të ndonjë gjuajtje tjetër, atëherë ha, mirëpo nëse bie në ujë, mos ha.” [5]

Ibn Kajjimi në komentimin e këtij hadithi thotë: “Pasiqë esenca në mishin është ndalesa dhe kemi dyshim rreth asaj a ekziston shkaku lejues (i mishit) apo jo, atëherë mbetet mishi në esencën e vete, i ndaluar.” [6]

Mirëpo na ka ardhur (argument) në Sheriat se nuk është kusht për tu ngritur gjendja e ndalesës së kafshës, që kjo të bëhet me el-jekiin [7], por mjafton të jetë me edh–dhan[8] ose me dhënien përparësi asaj që është më e mundshme (në këtë rast, lejimit), duke gjykuar ndaj veprës, të cilën e ka bërë njeriu kompetent [9], në bazë të gjendjes së jashtme normale, pa me u dhënë rëndësi gjërave pak të mundshme, por nëse vërtetimi i therjes në mënyrë sheriatike bëhet me el-jekiin (siguri të plotë), atëherë kjo është ende më mirë.”

Iibn Dekik el-I’id thotë: “Hadithi (Hadithi i Thealebete el-Hushenij rreth gjuetisë) është rrjedhojë e të punuarit me galebetu edh-dhan [10], sepse mendimi i nxjerrur nga përqindja më e madhe e mundësisë është superior (dominant) ndaj mendimit të nxjerrur nga esenca e diçkaje.” [11]

Në këtë kontekst, nga Aishe (radijAllahu anha) se disa i thanë të Dërguarit të Allahut ﷺ: Me të vërtetë disa njerëz [12] na sjellin mish, nuk e dijmë a e kanë përmendur Emrin e Allahut (gjatë therjes) apo jo. Tha: “Ju përmendeni Emrin e Tij, pastaj hani.” Tha (Aishe): Ishin ishin njerëz që sa e kishin pranuar Islamin.

Ibn Haxheri thotë: “Nga kjo përfitojmë se çdo gjë çka gjendet nëpër tregjet e muslimanëve, llogaritet si valide (fetarisht), poashtu edhe atë që e therin fshatarët e muslimanëve, ngase në përgjithësi ata e dijnë çështjen e përmendjes së Allahut (gjatë therjes) dhe ky është qëndrimi i ibn AbdulBerr-it, i cili thotë: Në të (në Hadith) ka argument se atë që e ka prerë muslimani, hahet, duke e llogaritur se është përmendur Emri i Allahut, ngase për muslimanin nuk mendohet vetëmse mirë, në të gjitha rastet, derisa të vërtetohet e kundërta.” [13]

Nga kjo që thamë, bëhet e qartë se nuk ka kontradiktë në atë që e kanë thënë këta dy dijetarë, In shaa Allah, andaj kur Shejh es-Si’idij e vërteton se esenca në mishërat është ndalesa, nuk e ka për qëllim, ndalimin e çdo mishit për të cilin nuk jemi 100% të sigurtë se është i therur në mënyrë valide, por mjafton që vërtetimi i therjes legjitime të bëhet me galebetu edh-dhan.

Ndërsa qëllimi i ibn Uthejminit (Allahu e mëshiroftë) me thënien e tij: Se vepra e kryer nga ai që është kompetent; d.m.th: Muslimani është kompetent që të ther në mënyrë legjitime, nëse ai ther, atëherë në përgjithësi kjo therje llogaritet si valide, andaj nuk ka nevojë që të pyetet për mënyrën e therjes dhe a e ka përmendur Allahun apo jo dhe kështu me radhë, ngase na mjafton gjendja e përgjithshme e tij, sepse dijetarët thonë se gjendja e përgjithshme e largon ndalesën parimore në forma të ndryshme.

E njëjta thuhet për pasuesit e Librit.

Ibn Kajjimi thotë: “Janë të pajtimit (dijetarët) se lejohet blerja e mishërave, pa bërë pyetje për shkakun e lejimit, duke u mjaftuar me thënien e atij që e ka therur (kafshën) dhe shitësit, madje edhe nëse therësi është jehudi apo i krishterë, apo gjynahqarë, na mjafton thënia e tij dhe nuk e pyesim për shkaqet që e bëjnë këtë mish të lejuar.” [14]

Është pyetur Shejh ibn Uthejmini: “Si është dispozita e mishit të ngrirë që na vjen neve nga jashtë, më konkretisht, mishi i pulës?”

Është përgjigjur: “Mishërat që na inportohen nga pasuesit e Librit, e ata janë hebrejtë dhe të krishterët, esenca në to është se janë të lejuara, ashtu siç është edhe mishi i cili na vjen nga vendet e muslimanëve, esenca në to është se janë të lejuara, edhepse nuk e dijmë mënyrën e therjes së tyre, a është përmendur Emri i Allahut, apo jo, ngase vepra e atyre që janë kompetent ta bëjnë këtë vepër, llogaritet si valide dhe e saktë në pëgjithësi, derisa të vërtetohet e kundërta. Argument për këtë parim është Hadithi i Aishes (radijAllahu anha) të cilin e kanë shënuar Buhariu dhe Muslimi, thotë Aisheja: “Disa i thanë të Dërguarit të Allahut ﷺ: Me të vërtetë disa njerëz [15] na sjellin mish, nuk e dijmë a e kanë përmendur Emrin e Allahut (gjatë therjes) apo jo”. Tha: “Ju përmendeni Emrin e Tij, pastaj hani.” Tha (Aishe): Ishin njerëz që sa e kishin pranuar Islamin.

Në këtë Hadith kemi argument se nëse vepra bëhet nga ata që janë kompetent për ta kryer të njejtën, se nuk duhet të pyesim për validitetin e së njejtës. Duke u bazuar në këtë parim; Mishërat e importuara nga pasuesit e Librit, janë Halal, nuk jemi të obliguar të pyesim për to dhe as të hulumtojmë. Mirëpo nëse na bëhet e qartë se këto mishëra nuk theren në mënyrë të duhur, atëherë nuk i hamë, ngase i Dërguari i Allahut ﷺ thotë: “Asaj që i është derdhur (rrjedhur) gjaku dhe është përmendur Emri i Allahut për të, haje…”

Nuk është mirë që njeriu ta vështirëson fenë dhe të hulumtojë në gjërat që nuk i ka për obligim t’i hulumtojë, mirëpo në rast se i bëhet e qartë jovaliditeti dhe është i sigurtë në këtë, atëhere medoemos që të largohet.

Mirëpo nëse dyshon dhe ka dilemë, a është therur në mënyrë valide apo jo…

Ne kemi dy parime:

I pari: Gjendja normale (e përgjithshme);

I dyti: Devotshmëria, andaj nëse e lë këtë mish nga devotshmëria, nuk ka dert, por edhe nëse e han, nuk ka dert.” [16]

Së dyti:

Nëse kemi argumente dhe shenja që aludojnë se therja nuk është bërë në mënyrë valide fetarisht, si p.sh. të jetë në një vend të krishterë ku ka shumë ateist, apo religjione tjera (veç krishterizmit dhe hebraizmit), ose që të jetë e përhapur se thertoret nuk i therin kafshët, por i mbytin me goditje, madje ndonjëherë ligjet e bëjnë këtë të obligueshme për thertoret, në këto raste dobësohet të gjykuarit me gjendjen e jashtme (normale/valide) dhe me atë se veprën e kryen dikush që është kompetent për ta bërë të njëjtën, ngase gjendja  normale në këtë rast, nuk është më valide, sepse këtë e mohojnë shenjat që aludojnë në të kundërtën e saj, bile argumente që dëshmojnë për këtë. Sidomos kur disa prej këtyre vendeve nuk e lejojnë therjen e kafshëve fetarisht nëpër thertoret e tyre, madje ndoshta edhe muslimani i cili e bën këtë, fajësohet nga disa prej shoqatave për të drejtat e kafshëve.

Vëlla i nderuar, nëse e gjen se shenjat që aludojnë se therja fetare/valide nuk bëhet dhe anon më shumë kah supozimi se  mishi i ndonjë shteti, thertoreje, apo mishtore të vogël, nuk pritet në mënyrë fetare, atëherë nuk të lejohet ty që ta blesh këtë mish, e as që ta konsumosh.

Mirëpo nëse nuk të është bërë ty e qartë dhe e ke vështirë që ta dish realitetin, nuk ka dert, in sha Allah, që të blesh dhe të hash prej këtij mishi.

Në vendimin e Asamblesë së Fikhut ndër tjerash thuhet:

“Lejohet për muslimanët që janë vizitorë të vendeve joislame, apo ata që qëndrojnë nëpër ato vende, që të hanë nga mishi i Pasuesve të Librit, prej mishit të lejuar fetarisht, pasiqë të sigurohet se mishi nuk është i përzier me diçka të ndaluar. Por nuk lejohet në rast se vërtetohet se kjo kafshë nuk është therur në mënyrë valide fetarisht.”

Së treti:

Aspekti ndalues dhe largimi nga ngrënia e mishërave të pasuesve të Librit bëhet ende më i fortë nëse kemi dyshim rreth mënyrës së therjes së kafshës dhe ata (që e therin) refuzojnë ta tregojnë realitetin e kësaj mënyre dhe nuk lejojnë që organizatat Islame ta mbikqyrin punën e thertoreve, atëherë në këtë rast forcohet dyshimi në punën e tyre, duke e ditur se çfarë tregohet për mënyrën e punës nëpër këto thertore.

Në Enciklopedinë e Fikhut thuhet:

“Thotë ibn Xhizzij: ‘Nëse një pasuses i Librit nuk është prezent gjatë therjes së kafshës, nëse e dijmë se ata i therin kafshët, konsumojmë prej këtij mishi, mirëpo nëse e dijmë se ata e lejojnë ngordhësirën, siç bëjnë të krishterët e Andalusit, apo dyshojmë rreth tij, nuk e hamë, duke e ditur se kanë munguar nga therja…’

Thotë ibn Shea’ban: ‘Nuk e pëlqej mishin e thatë të romakëve dhe djathin e tyre, ngase përmbajnë mullëza [17] të ngordhësirave.’

Thotë el-Karafi: ‘Mospëlqyeshmëria e tij llogaritet si ndalesë, ngasë është vërtetuar se romakët e hanin ngordhësirën, ata i mbytnin kafshët duke ua zënë frymën, apo duke i goditur derisa i mbysnin.” [18]

Poashtu thuhet në këtë Enciklopedi [19]: “Atij i cilit i përzihet mishi i therur sipas standardeve fetare me ngordhësirën, i ndalohen të dyjat, për shkak të prezencës së shkakut ndalues, i cili është dyshimi. Poashtu nëse muslimani e ndjek një kafshë për gjueti, pastaj e gjuan dhe ajo bie në uj dhe nuk është i sigurtë (për shkakun e vdekjes së saj), atëherë nuk han prej saj, për shkak të dyshimit në atë që e lejon. Poashtu nëse gjen një dele të therur në vend në të cilin jetojnë njerëz, kafshët e therura të së cilëve lejohen dhe të tjerë, kafshët e therura të së cilëve nuk lejohen, meqë ka dyshim rreth personit që e ka therur, atëherë kjo dele nuk lejohet, përpos nëse shumica e banorëve të vendit jane prëj atyre prej së cilëve lejohet të hahet kafsha e therur.”

Thotë Neveviu (Allahu e mëshiroftë): “Nëse e gjejmë një dele të therur dhe nuk e dijmë kush e ka therur, nëse është në vend në të cilin jetojnë banorë, kafshët e therura të së cilëve nuk lejohen, si zjarrputistët, atëherë ky mish nuk lejohet, pa marrë parasysh, a dominojnë ata si popullsi, apo janë të përzier me muslimanët, për shkak të dyshimit në therjen (valide) që e bën mishin të lejuar (për konsumim), ndërsa esenca është ndalesa, por në rast se nuk ka prej tyre (zjarrputistëve), atëherë lejohet (është halal).” [20]

Së katërti:

Pas gjithë kësaj, nëse Allahu ua mundëson/lehtëson juve që dikush prej muslimanëve t’i therë kafshët, padyshim se kjo është ajo që duhet ta bësh, të mundohesh që mishin ta blesh prej muslimanëve, duke u larguar prej mishërave të të tjerëve, ngase devotshmëria në çështjet e fesë është punë e lavdëruar, sidomos kur ka shumë dyshime, pasiqë i Dërguari i Allahut ﷺ thotë: “Andaj kush ruhet nga gjërat e dyshimta e ka ruajtur fenë dhe nderin e vet. Ndërsa kush bie në to, ka rënë në haram.” [21]

Thotë Shejh Salih el-Feuzan:

“Ajo çka është e pëlqyeshme (e mirë) për muslimanin, është largimi nga këto mishëra, për shkak se janë të dyshimta, ndërsa i Dërguari i Allahut ﷺ thotë: “Lëre atë që ke dyshim, për atë që nuk është e dyshimtë”, poashtu thotë: “Andaj kush ruhet nga gjërat e dyshimta e ka ruajtur fenë dhe nderin e vet. Ndërsa kush bie në to, ka rënë në haram.”

Muslimanët në këto vende, qofshin minoritetet që jetojnë atje, apo studentët, duhet që vetë të gjejnë zgjidhje për këtë problem, duke bashkëpunur në hapjen e thertoreve të veçanta për ta, apo që të bëjnë marrëveshje me thertoret ekzistuese, me qëllim që t’i therin kafshët në mënyrë fetare.” [22]

Allahu e din më së miri.

Islam.info

Përktheu: Ali Ashan