Pyetja:
A është e lejuar të shprehurit me fjalën: e kemi njohur Zotin me mendjet tona?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut. Kur Zoti i krijoi njerëzit, në natyrën e tyre skaliti njohjen ndaj Tij. Njeriu pra, me natyrën e tij të pastër (fitren) e din se çdo krijesë patjetër të ketë krijuesin e sajë dhe se gjërat e shpikura patjetër të kenë shpikësin e tyre.
Allahu, subhanehu ve teala, për ekzistimin, fuqinë, dijen dhe urtësinë e Tij ka përmendur argumentet kosmologjike të qiejve dhe Tokës dhe ka dënuar mospërfilljen e tyre nga mushrikët, Allahu thotë: “Sa e sa argumente ka në qiej e në tokë, të cilët i shohin, por ata nuk i vështrojnë fare.” (Jusuf, 105)
Kjo njohuri të cilën e përfitojmë nga argumentet qiellore arrihet me mendje, studim dhe meditim, për këtë Allahu thotë: “Dhe, a nuk menduan ata me veten e tyre se Allahu nuk krijoi qiejt dhe tokën dhe çdo gjë që gjendet ndërmjet tyre pa ndonjë qëllim të caktuar dhe për një kohë të kufizuar.” (Rum, 8)
Kurse ajetet më këtë kuptim janë të shumtë. Megjithëkëtë, kjo njohuri që arrihet me mendje është njohuri globale, sepse njeriu në këtë mënyrë nuk mund ta njeh Zotin me gjithë emrat, cilësitë dhe veprat e Tij në mënyrë të detajizuar vetëm nëpërmjet pejgamberëvë, librave që ka zbritur Allahu, subhanehu ve teala. Pejgamberët, (paqja qoftë mbi ta!), u dërguan për t’i njoftuar njerëzit me Zotin e tyre, me emrat dhe cilësitë e Tij, ç‘është e domosdoshme dhe ç‘është e lejuar për Të në mënyrë të hollësishme. Me këtë na bëhet e ditur se mendjet janë të paafta për t’i njohur cilësitë dhe emrat e Allahut të Madhëruar dhe ç‘është e domosdoshme dhe ç‘është e lejuar për Të në mënyrë të hollësishme. Kjo gjë pra nuk mund të arrihet vetëm se nëpërmjet pejgamberëve, mirëpo përsëri nuk mund që dija njerëzorë ta përfshijë Zotin në të gjitha aspektet, siç thotë Allahu: “po dija e tyre nuk mund ta përfshijë Atë.” (Ta Ha, 110)
Kurse Pejgamberi, ﷺ thotë: “nuk mund që të të jap falënderimin e duhur, por ti (o Zot) je ashtu siç e ke lavdëruar Veten.” [1]
Nga tërë kjo që u tha mund të përfundojmë se mënyrat e njohjes së Allahut janë mendja dhe Shpallja e Allahut (Kurani dhe Sunneti) dhe se disa emra dhe cilësi të Allahut njihen më shpallje dhe mendje kurse disa të tjera nuk mund të njihen vetëm se me shpallje.
Në këtë rast është mirë të tërheqim vëmendjen se bazë të njohjes duhet të bëjmë Shpalljen kurse mendjen ta bëjmë pasuese të saj me të cilën udhëzohet. Nga utopia e qartë është që të vijnë në kundërshtim Shpallja dhe logjika e shëndoshë siç pretenduan disa filozof dhe apologjet.
Allahu e udhëzoi Ehli Sunne vel xhema’a që të kapet për Kuranin dhe Sunnetin e Pejgamberit, ﷺ dhe ecjen gjurmëve të gjeneratave të para e të mira (selefit), duke venduar çdo gjë në vendin e tyre. Ata nderuan mendjen duke mos nënvlerësuar pozitën e saj as duke mos i dhënë përparësi ndaj Kur’anit dhe Sunnetit siç vepruan të devijuarit. Allahu udhëzoi ithtarët e Sunnetit në rrugën e drejtë. Lusim Allahun që edhe neve të na udhëzojë në këtë rrugë dhe ta na mbrojë nga rruga e atyre më të cilët Allahu u hidhërua dhe nga rruga e të devijuarve. Allahu e di më së miri.
Shqipëroi: Agim Bekiri
————————–
[1] Muslimi
