A lejohet birësimi në islam?

Mospasja fëmijë është një prej sprovave të Allahut me të cilat ai sprovon robët e tij deri edhe besimtarët siç thotë në Kuran:

“A mos menduan njerëzit se do ti lemë të thonë: besuam dhe të mos sprovohen? Ne i sprovuam ata të cilët ishin para tyre që ti dijë Allahu ata të cilët thanë të vërtetën dhe ata që janë gënjeshtarë.” (Ankebut: 2-3)

Ligji i sprovës i përmendur në këto ajete është ligji i me të cilin Allahu i madhëruar vë në provë besimin e robërve të Tij dhe përmban: ose sprovë me mirësi, ose sprovë me varfëri, ose sprovë me frikë nga armiku, ose sprovë humbjen e njerëzve të dashur ose sprovë me sëmundje ose sprovë me mospasje të fëmijëve etj.
Allahu i madhëruar në Kuran tregon se problemin e mospasjes fëmijë e kanë pasur edhe disa profetë të Tij dhe nëse do kishte shpëtuar njeri prej këtij problemi do kishin shpëtuar ata mirëpo është pikërisht ky ligji i sprovës që praktikohet mbi të gjithë krijesat e Allahut, që i bëri edha ata të vuajnë këtë problem. Ja çfarë thotë Allahu i madhëruar për Sarën gruan e Ibrahimit kur u përgëzua me fëmijë:

“Gruaja e tij erdhi duke bërtitur dhe i gjuajti fytyrës dhe tha: unë jam e moshuar dhe nuk lind.” (Dharijat: 29)

Kurse Zekerija pasi iu lut Allahut për fëmijë dhe Allahu iu përgjigj atij tha:

“Ai tha: O zoti im! Si mund të kem një djalë ndërkohë që unë jam i moshuar dhe gruaja ime nuk lind?” (Ali Imran, 40)

Pra, Allahu i madhëruar këta profetë i sprovoi me gra që nuk lindin edhe pse ishin njerëz të zgjedhur nga ana e Tij kështu që nuk ngelet tjetër veçse t’i dorëzohemi vullnetit të Allahut dhe ta pranojmë atë ashtu siç është sepse ky është dallimi i besimtarit nga jobesimtari.
Mospasja fëmijë përveç faktit që është mënyrë sprovimi e Allahut për robërit e Tij është gjithashtu dhe tregueshmëri e pushtetit dhe fuqisë së plotë të Allahut mbi krijesat e Tij siç thotë Allahu i madhëruar në Kuran:

“I Allahut është pushteti i qiejve dhe i tokës dhe krijon çfarë të dojë: i jep kujt të dojë vetëm femra dhe i jep kujt të dojë vetëm meshkuj apo i përzien edhe meshkuj edhe femra dhe bën kë të dojë steril. Ai është i Shumëdijshmi dhe i Gjithfuqishmi.” (Esh-Shura, 49-50)

Begauiu (një prej komentuesve të njohur të kuranit i vdekur në vitin 510h) thotë: “Është thënë se këtu për qëllim janë profetët: “..i jep kujt të dojë vetëm femra..” domethënë Luti të cilit nuk i lindën djem dhe ka pasur dy vajza.
“..i jep kujt të dojë vetëm meshkuj..” domethënë: Ibrahimi të cilit nuk i kanë lindur vajza.
“..apo i përzien edhe meshkuj edhe femra..” domethënë: Muhamedi ﷺ të cilit i kanë lindur edhe djem edhe vajza.
“..dhe bën kë të dojë steril..” domethënë: Jahja dhe Isa të cilëve nuk ju kanë lindur fëmijë.
Në këtë ajet edhe nëse janë për qëllim profetë të veçantë, të gjithë njerëzit janë si ata në këto ndarje. Ibn Kethiri -Allahu e mëshiroftë- thotë: “Këto ajete janë për fëmijët dhe Allahu i madhëruar këtë lloj ndryshimi e ka bërë tregueshmëri të fuqisë së Tij sikurse i ka bërë edhe vetë baballarët sepse i ka krijuar ata në katër mënyra:
– Ademin e ka krijuar nga dheu, jo nëpërmjet mashkullit dhe femrës.
– Havanë e ka krijuar nga një mashkull pa femër.
– Isën nga një femër pa mashkull.
– Njerëzit e tjerë veç tyre nga mashkulli dhe femra.
Pra secili lloj prej baballarëve apo fëmijëve në katër ndarje dhe i Lartësuar qoftë Allahu i i Gjithfuqishëm të cilit i mjafton kur do të bëjë diçka të thotë “Bëhu” dhe ajo bëhet.”

– Gjykimi i birësimit në Islam

Birësimi ka qenë një mënyrë që e përdornin njerëzit paraislamit për të plotësuar atë boshllëkun e fëmijës dhe të trashëgimtarit gjë të cilën e ka pas bërë edhe Profeti ﷺ para se të ndalohej në Kuran, me Zejd ibn Harith. Abdullah ibn Umer tregon: “Zejd ibn Harithin ish-vartësit të Profetit ﷺ nuk e kemi pas thirrur veçse Zejd ibn Muhamed derisa zbriti ajeti i Kuranit: ‘Thirrni ata në emër të baballarëve të tyre..’” [1]

Ky ajet ndaloi njëherë e përgjithmonë birësimin duke shndërruar këtë vepër në një gjynah të madh për shkak të mallkimit që ka siç tregon Aliu se Profeti ﷺ ka thënë: “Ai i cili ia dedikon atësinë dikujt tjetër veç babait të tij apo ia dedikon çlirimin nga robëria dikujt tjetër veç çliruesit të tij, mbi të qoftë mallkimi i Allahut, melaikeve dhe i gjithë njerëzve dhe nuk i pranon Allahu atij as farz dhe as nafile” [1]

Imam Neveviu në shpjegim të hadithit thotë: “Kjo për shkak të mohimit të mirësisë dhe të drejtave që pasojnë atë si: trashëgimia, ndihma, etj., shto këtu edhe ndërprerjen e lidhjeve farefisnore”.
Mirëpo Allahu i madhëruar e zëvendësoi atë me diçka tjetër më të mirë për të cilën do të shpërblehen në ahiret dhe njëkohësisht ruan prejardhjen e vërtetë të fëmijës dhe kjo është marrja  e një jetimi në kujdestari.

– Kujdestaria për jetimët

Në këtë botë siç ka njerëz që Allahu i madhëruar i ka sprovuar duke mos pasur fëmijë ka edhe fëmijë të cilët janë sprovuar me humbjen e prindërve dhe këta janë jetimët dhe të ngjashëm me ata apo më keq janë edhe fëmijët e humbur dhe fëmijët e braktisur të cilët nuk njohin as prindërit dhe as të afërmit e tyre që të kujdesen për ta. Këta jetimë apo fëmijë të braktisur dhe të humbur, ata të cilët kujdesen për ta Profeti ﷺ ka thënë: “’Unë dhe kujdestari i jetimit jemi si këta të dy në xhenet’, duke bërë me shenjë me gishtin tregues dhe gishtin e mesëm dhe duke ndarë pak mes tyre” [3]

Ibn Haxheri thoshte në shpjegimin e këtij hadithi: “Në këtë hadith ka sinjalizim se mes gradës së Profetit ﷺ dhe garadës së kujdestarit të jetimit ka largësi sa mes gishtit tregues dhe gishtit të mesëm”.

Kurse Ibn Battal thoshte: “Është e drejtë e çdo kujt që e dëgjon këtë hadith të punojë me të që të jetë nën shoqërinë e Profetit ﷺ në xhenet sepse nuk ka gradë më të lartë sesa ajo gradë në ahiret”.

Prej dobive të marrjes në kujdestari të një fëmije të tillë është edhe edukimi i tyre sepse ata në shumicën e rasteve kur u mungon kujdestaria rriten të shfrenuar dhe pa edukim dhe kjo do të thotë për të shpëtim nga jeta e shfrenuar larg besimit dhe udhëzimit. Gjithashtu prej dobive të marrjes në kujdestari të këtyre fëmijëve është edhe plotësimi i boshllëkut që le mospasja fëmijë në zemrën e një çifti e sidomos gratë të cilat kanë më shumë dobësi ndaj tyre. A nuk është Asia gruaja e faraonit e cila i tha atij për Musain:

“Ky (djalë) është gëzim për mua dhe ty, prandaj mos e vrisni, sepse mund të jetë i dobishëm ose mund ta birësojmë.” (Kasas: 9)

Pra dobitë janë të ndërsjella prandaj dhe këto raste duhen shfrytëzuar që edhe shpërblimi të arrihet edhe boshllëku i zemrave të mbushet. Gjithashtu në islam është njohur edhe një punë tjetër për afrimin më shumë të fëmijës jetim me familjen e kujdestarëve të tij që të futet dhe të dalë lirshëm në atë familje dhe ja një rast që ka ndodhur me një fëmijë jetim në kohën e Profetit ﷺ:

Ebu Hudhejfe bin Utbe para se të zbriste ajeti për ndalimin e birësimit kishte birësuar një fëmijë të vogël me emrin Salim. Kur zbriti ajeti çdokush që kishte fëmijë të tillë e hoqi birësimin dhe për pasojë ata nuk mund të silleshin më si bijtë e asaj familje dhe kjo u bë problem për ato familje sidomos për ata fëmijë që tashmë ishin të rritur e bërë burra si Salimi. Gruaja e Ebu Hudhejfes Sehle bint Suhejl shkon te Profeti ﷺ dhe i thotë: “O i Dërguari i Allahut! Salimin e kemi pas konsideruar si fëmijën tonë dhe ai hynte te ne dhe ne nuk kemi veçse një shtëpi, atëherë çmendon për të? Profeti ﷺ i thotë: Jepi gji që të jesh haram për të (që të konsiderohesh nënë e ndaluar për martesë me të)”  [4]

Gjidhënia në islam është për fëmijët deri në moshën dy vjeç siç thotë Profeti ﷺ: “Shikoni mirë kë keni për vëllezër (nga gjiri) se gjidhënia është prej urisë” [5]

Dmth: Deri në moshën kur fëmijës nuk i largohet uria veçse me gji dhe kjo është kështu deri në moshën dy vjeç ndërsa kjo që përmendet në këtë hadith mendohet të jetë për qëllim njëra prej dy mendimeve:
1- Është gjykim i veçantë për Salimin dhe nuk vlen për njeri tjetër sepse e zuri gjykimi kur ishte i madh.
2- Është gjykim për Salimin dhe për çdo njeri që është si Salimi. Dmth: të jetë rritur në familjen e dikujt që në moshë të vogël derisa njerëzit e shtëpisë e kanë konsideruar si pjesë e tyre dhe janë informuar me vonesë me gjykimin fetar.

Si do që të jetë domethënia e fjalës profetike në këtë hadith, nuk e prish kjo gjë rregullin e përgjithshëm të gjidhënies e cila duhet të jetë brenda moshës dy vjeçare.
Pra, për t’i afruar jetimët më shumë me familjen kujdestare dhe për të lehtësuar lëvizjen e tyre brenda familjes është përdorur gjidhënia dhe kur gruaja nuk ka gji për shkak se nuk lind atëherë mundet që motra e saj apo dikush prej të afërmeve të saj t’i japë atij gji dhe kështu të formohet një lidhje gjiri e cila është e konsiderueshme në islam.

Këtu përfundon përgjigja e kësaj pyetje dhe lus Allahun të jetë në ndihmë të atyre që janë të interesuar të dinë rreth kësaj çështje! Amin!

Dr. Abdullah Nabolli

———————————————–

[1] Buhariu dhe Muslimi.

[2] Buhariu dhe Muslimi.

[3] Buhariu.

[4] Buhariu dhe Muslimi.

[5] Buhariu dhe Muslimi.