Pyetja:
A mundet dikush që ta festojë apo përjetojë vitin e ri i zhveshur nga qëllimi (nijeti) i përngjasimit me jobesimtarët dhe larg mëkateve të rënda që bëhen në të? Po kështu a lejohet urimi i tij po mbi principin paraprak dhe së paku a lejohet që për mirësjellje t’ua kthejmë urimin atyre që na e urojnë atë?
***
Përgjigjja:
Falënderimi absolut i takon Allahut! Mëshira, lavdërimi edhe paqja qofshin mbi të Dërguarin e Allahut, Muhamedin ﷺ!
Disa e kanë quajtur “Festa e ndërrimit te viteve” dhe disa të tjerë “Festa e pritjes së vitit të ri”; kurse në realitet, ajo që ndodh është “Përmbyllja bukëshkale (mosmirënjohëse dhe e papërgjegjshme) e dhënies hyjnore (grantit hyjnor të lënë në përgjegjësinë tonë) prej 365 ditësh të vitit të lënë pas” dhe “Pritja e harbuar (shfrenuar) e dhënies hyjnore (grantit) të një tjetër viti të ri”; përmbyllje-pritje ku Dhënësi i këtij granti të patjetërsueshëm, Zoti i Lartmadhëruar, as kujtohet dhe as falënderohet.
Madje fatkeqësisht nëse Ai kujtohet, kjo bëhet jo rrallë përmes humorit të qëllimtë blasfemik që mbush pseudoshfaqjet e kësaj nate; dhe nëse Ai falënderohet, kjo bëhet me trokitjen e gotave të pijeve alkolike dhe shfaqje të tjera të ngjashme shumë larg udhëzimit hyjnor autentik të ardhur prej Tij.
Në fakt viti është thjesht njësi matëse e kohës së njeriut, ashtu si pesha, gjatësia etj. Formimi dhe kalimi i viteve për një musliman nuk përbën thjesht një motiv për hare dhe argëtim, por për më tepër shërben si argument për meditim në krijimin perfekt të Allahut, ditën dhe natën, diellin dhe tokën, meditim ky që na nxit të bëhemi gjithmonë e më tepër përkujtues dhe falënderues të Tij; dhe në krahun tjetër (kalimi i viteve) na shërben për të reflektuar kundrejt veprave tona, pasi takimi me Allahun është afruar edhe më tepër. Urtësia e ndërrimit të ditë-netëve, qoftë në trajtë ditësh, javësh, muajsh apo vitesh, përmendet qartë në Kuranin famëlartë; ajo është: “Ai (Allahu) krijoi natën dhe ditën që të vijnë njëra pas tjetrës, si këshillë për ata që duan ta kujtojnë ose duan ta falënderojnë.” (Furkan: 62)
Kuptimi i festimit në Islam mund të shihet qartë tek axhenda e muslimanit (rendi i tij ditor) gjatë ditës së festës së bajramit dhe ditës së premte / xhuma (siç dihet dita e premte / xhuma konsiderohet festë javore e muslimanëve).
Koha dhe vendi janë veç dy rrethanorë të ngurtë që nuk bën të madhërohen përveçse kur i ka madhëruar sheriati (ligji islam).
Së pari: Festimi i vitit të ri është i ndaluar për muslimanët, pasi ai përbën përngjasim me jobesimtarët dhe është i tejmbushur me paganizma, rite dhe mëkate të rënda që bien ndesh kryekëput me fenë islame
Festimi i vitit të ri është padyshim jolegjitim (i ndaluar për muslimanët), pasi ai përbën qartazi përngjasim me jobesimtarët (jomuslimanët), duke qenë se rituali i tij festiv i përket traditave të veçanta të jobesimtarëve dhe duke qenë se ai spikat karakteristika dhe rite të tyre të veçanta për ta. Po kështu dihet me siguri fakti se rituali festiv i vitit të ri është i tejmbushur me paganizma, rite dhe mëkate të rënda që bien ndesh kryekëput me fenë islam.
Dihet se festimi i festave joislame (sidomos atyre me ngjyrime fetaro-pagane) është padyshim i ndaluar, pasi një festim i tillë bëhet me njërin prej dy motive kryesore në vijim: (i pari) motivi fetar, pra si afrim tek Zoti, për mbarësi / fat etj.; që përbën padyshim një veprim të ndaluar (mëkat të ndëshkueshëm) që bie ndesh me bazat e fesë islame dhe (i dyti) motivi tradicional, pra festimi i vitit të ri bëhet në emër të traditës popullore dhe kjo konsiderohet sërish veprim i ndaluar, pasi kësisoj bihet në përngjasim me jobesimtarët por edhe sepse këto festa në dukje laike (pa përmbajtje fetare) kanë në fakt rrënjë të padukshme tek festat pagane ose ato fetare joislame, si dhe janë të tejmbushura me mëkate nga më të rëndat, ashtu që në to vërshon moskokëçarja, degradimi kafshëror dhe sjelljet e padenja për krijesën humane në përgjithësi dhe për më tepër për besimtarin e devotshëm në veçanti; dhe në këtë kontekst (ndalueshmëri) hyn edhe: zbukurimi i shtëpive apo orendive (sidomos me çfarë përbën simbol / rit pagan, si: rasti i të ashtuquajturës pemë e vitit të ri), gatimi, ëmbëlsirat, lënia e punës etj., për këto festa.
Më konkretisht, argumentet e fuqishme që mbështesin mendimin e saktë juridik islam ndalues të festimit të vitit të ri janë si vijon:
Argumenti i parë: Origjina pagane romako-persiane e vitit të ri
Dita e Vitit të Ri, përkon më 1 janar, dita e parë e vitit në kalendarin modern Gregorian / Julian. Në Romën parakristiane nën kalendarin Julian, dita iu kushtua Janusit / “perëndisë së portave dhe fillesave”, sipas të cilit është emërtuar edhe Janari; por sipas almanakëve (fermerëve të lashtë romakë), Juno / “perëndeshë e lashtë romake, mbrojtëse dhe këshilltare speciale e shtetit” ishte hyjnia tutoriale (kujdestare) e muajit Janar.
Viti i Ri në Evropë, në gjithë hemisferën perëndimore edhe përtej Atlantikut, e ka prejardhjen nga Roma antike pagane, para mëse 2000 vjetëve. Në vitin 274, Imperatori romak pagan, Aurelian, e shpalli ditën e 25 dhjetorit, “Natalis Solis Invicti / Festa e Diellit të Pamposhtur”. Kjo festë kremtohej në gjithë Perandorinë Romake pagane dhe e ka prejardhjen nga hyu pagan i persëve të lashtë, i cili quhej Mithra. Mithra, prej të cilit lindi religjioni: Mithraizmi, ishte pra hyu pagan persian i dritës, që besohej se kishte lindur me 25 dhjetor! Kjo festë pagane kremtohej një javë, prej 25 dhjetorit – 1 janar. Kurse 1 Janari kremtohej ndër romakët për nder të hyjnisë Janus, hyu i dyerve dhe hyrjeve, prej të cilit ka prejardhjen emri i muajit të parë të vitit, Janari, që është dera / hyrja në Vitin e Ri! [1]
Thujase çdo shtet, në fillimin e vitit kalendarik të tij feston një festë të vetën që mund të jetë me ngjyrim kombëtar, etnik, patriotik etj. dhe që në fakt është përcaktuar varësisht ngjarjeve dhe ndodhive në këtë festë. Më konkretisht mexhusët (zjarrputistët persë/iranianë) e fillojnë vitin e tyre të ri në pranverë, më 14 ose 21 mars, prandaj në këtë kohë është festa e tyre më e madhe e njohur si festa e Novruzit, e mbushur me adhurime pagane që shpalosin besimin e tyre. Kurse hebrenjtë e kanë fillimin e vitit të ri në fillim të stinës së vjeshtës (29 shtator), që kremtohet po kështu me adhurime që shpalosin besimin e tyre. Teksa tek të krishterët fillimi i vitit të ri është në stinën e dimrit më 1 janar, që quhet festa e vitit të ri sipas lindjes së krishtit, që po kështu njeh një sërë ritesh fetare të tyre. [2]
Argumenti i dytë: Simbolet pagane dhe e mbinatyrshmja në festën e vitit të ri
a. Bredhi i vitit të ri
Prej simboleve pagane të pandashme të këtij rituali festiv është edhe bredhi i vitit të ri / krishtlindjeve, që përkon me besëtytnitë pagano-fetare.
“Të parët që e përdorën bredhin ishin faraonët, kinezët dhe hebrenjtë, si “simbol i jetës së përhershme”. Më pas paganët evropianë filluan ta adhurojnë dhe ta shenjtërojnë atë. Pasi ata pranuan Krishterimin vijuan ta vendosnin bredhin në shtëpi dhe ta bënin objekt zbukurimi me qëllim që të largonin djallin gjatë festës së krishtlindjeve. Në Gjermaninë e hershme Perëndimore bredhi quhej “bredhi i parajsës” dhe vetëm në shek. XVI-të në kremten kishtare të përkujtimit të Ademit dhe Havasë (Adamit dhe Evës) më 24 dhjetor ai merr emrin “pema e krishtlindjeve”, ku njerëzit filluan të varnin qirinjtë për të simbolizuar Jezusin / Isain. Kjo ide depërtoi në Angli vetëm në shek. XIX-të.” [3]
Këto janë gjurmët pagane të kësaj feste që festohet sot nga miliarda njerëz që shpenzojnë për të miliona dhe nëse shumë prej festuesve të vitit të ri pyeten se cili është shkaku që po e festojnë atë, ata nuk dinë më tepër sesa fakti se kjo është një ditë në të cilën nuk do të shkojnë në punë por do të hanë gjelin e detit dhe do të pinë gjithë natën deri sa të dehen.
b. Baba Dimri / Santa Klausi
Tjetër simbol i pandashëm i ritualit të vitit të ri, është prania e personazhit me fuqi të mbinatyrshme të plakut të vitit të ri (të emërtuar si shenjtori Santa Klaus), hyjnizimi i të cilit spikatet qartë në pretendimin e jetës së tij të mbinatyrshme, njohjen dhe përmbushjen e dëshirave të çdonjërit etj.
“Qarkullon një legjendë e trilluar me Baba Dimrin (që për fat të keq besohet nga shumë fëmijë dhe madje edhe 90% e të moshuarve të intervistuar në testin e një kanali televiziv amerikan në vitin 1986 besonin në të), e cila thotë se ai është një njeri i moshuar me mjekër të bardhë e të gjatë dhe me rroba të kuqe, që jeton në Polin e Veriut me gruan dhe bashkëpunëtorët, ku udhëheqin një fabrikë gjigante që prodhon lodra për fëmijë; dhe se natën e Vitit të Ri, Baba Dimri udhëton me një saj (slitë) që e tërheqin tetë drerë dhe kalon përbri çdo shtëpie, për të zbritur Baba Dimri (Santa Klausi) nga oxhaqet në kuzhina që të vendosë dhuratat në çorape të veçantë që ai i lë për fëmijët të varura pranë vatrës së zjarrit (kur në fakt, ata që i kanë vendosur këto dhurata teksa fëmijët kanë qenë në gjumë, janë familjarët e tyre dhe jo Santa Klausi); e pasi fëmijët zgjohen nga gjumi dhe shohin dhuratat gëzohen shumë për to dhe besojnë patundshëm se Santa Klausi është i vërtetë.” [4]
Argumenti i tretë: Tejmbushja e vitit të ri me besëtytni
Krahas paganizmave dhe blasfemive të lartpërmendura, rituali festiv i natës së vitit të ri është gjithashtu i tejmbushur me besëtytni të kota të shumta që qarkullojnë tek të krishterët natën e 31 dhjetorit, të cilat burojnë nga produktuesit e civilizimit bashkëkohor ndër ta, nga persona që njihen si të “civilizuar”, prej të cilave ndoshta më të shquarat janë besëtytnitë se: kush ngre një dolli me pije alkoolike me të hyrë mesnata do të ketë fat të lumtur dhe nëse është beqar do jetë i pari nga shokët e tij të tryezës që do të martohet; po kështu quhet për keq (ters) hyrja në shtëpinë e dikujt në ditën e festës së vitit të ri pa sjellë me vete dhuratë; fshirja dhe hedhja e pluhurit të shtëpisë jashtë, në ditën e vitit të ri, e fshin fatin e lumtur; po kështu larja e rrobave dhe enëve në këtë ditë, sjell ters (keq); duhet të bëhet kujdes që zjarri të mbetet ndezur gjatë gjithë natës së vitit të ri, pasi kjo sjell fat të lumtur; dhe ngjashëm me këto trillime. [5]
Së dyti: Festimi i vitit të ri pa bërë mëkate dhe pa qëllimin e jobesimtarëve
Nëse dikush do pretendonte se nuk ka problem të festohet apo përjetohet nga muslimanët rituali i vitit të ri po qe se nuk shoqërohet me mëkate dhe qëllimin e përngjasimit me jobesimtarët ose festimit të festave të tyre që bëjnë në krye të viteve, bazuar në rregullin normativ islam të spikatur në transmetimin autentik profetik “veprat varen tek qëllimet (nijetet)”, të tillit i thuhet se qëllimi në këtë rast nuk merret në konsideratë, bazuar në transmetimet autentike profetike referente që e ndalojnë qartë të tillë gjë.
Më konkretisht, prej këtyre transmetimeve profetike referente, përmes të cilave hidhet poshtë fare qartë pretendimi i mësipërm (se nuk ka problem të shpiket, përjetohet apo festohet nga muslimanët një festë e re, nëse ajo nuk shoqërohet me mëkate dhe me qëllimin e përngjasimit me jobesimtarët), po mjaftohemi me sjelljen e dy transmetimeve profetike në vijim:
Transmetimi i parë: “Një person i tha të Dërguarit të Allahut ﷺ: ‘Jam zotuar [6] që të therr një deve në Buena.’ Profeti ﷺ tha: ‘A ka pasur në të ndonjë idhull prej idhujve të xhahilijes (injorancës paraislame) që adhurohej?’ Të pranishmit i thanë: ‘Jo.’ Profeti ﷺ tha: “A ka pasur në to festë (grumbullim ritual) prej festave (grumbullimeve rituale) të tyre?’ Të pranishmit i thanë: ‘Jo.’ Profeti ﷺ i tha: ‘Përmbushe zotimin tënd!” [7]
Transmetimi i dytë: “Kur Profeti ﷺ erdhi në Medine, medinasit kishin dy ditë (ditën e Novruzit dhe atë të Mahraxhanit) në të cilat luanin (dëfrenin). [8]
Për këtë, ai ﷺ u tha: ‘Faktikisht Allahu ua ka zëvendësuar me dy ditë më të mira se ato të dyja: (në një transmetim tjetër vjen se Profeti ﷺ u tha: ‘Keni pasur dy ditë në të cilat luanit (dëfrenit) dhe Allahu faktikisht ua zëvendësoi ato me më të mira:’) me ditën e Fitrit (Fitër Bajramit) dhe të Kurbanit (Kurban Bajramit).” [9]
Ku siç duket qartë nga trajta e transmetimit, medinasit nuk është se bënin mëkate apo adhurime të caktuara të gabuara në këto ditë, por thjesht ngaqë ata e kishin bërë ritual (mblidheshin rregullisht) të dëfrenin dhe lodronin në këto ditë, u erdhi ndalimi i kësaj gjëje dhe orientimi se ritualet e tyre festive duhet të zëvendësoheshin dhe zinin vend në dy festat sheriatike (legjitime islame) të Fitër Bajramit dhe Kurban Bajramit.
Pikërisht në këtë kontekst, duhet theksuar se dijetarët muslimanë janë të mendimit se, që besimi i njeriut të jetë i vlefshëm tek Allahu i Madhëruar dhe personi të marr shpërblim për veprat e bëra, duhen përmbushur dy kushte:
Kushti i parë: Nijeti (synimi) korrekt, si p.sh.: nijeti për të mos u përngjasuar jobesimtarëve dhe mëkatarëve, ose nijeti tipik për të mos mërzitur apo thënë ndryshe për të gëzuar familjarët tanë të cilët e festojnë vitin e ri dhe ngjashëm;
Kushti i dytë: Mbetet shumë i rëndësishëm plotësimi i kushtit të dytë, pra i punës korrekte në përputhje me udhëzimet e dijetarëve muslimanë eruditë të besueshëm, që e shpjegojnë për ne fenë islame; përndryshe do të gjesh se shumë nga idhujtarët, hebrenjtë dhe të krishterët janë të sinqertë në synimin e tyre për të fituar kënaqësinë e Allahut, porse ata çalojnë keqas në korrektësinë e veprës. Në rastin e pjesëmarrjes në gostinë, gatimin dhe ngjashëm nga ritualet festive të Vitit të Ri, vlen të thuhet se sa i përket festimit të tij, qoftë edhe përmes pjesëmarrjes pasive në gatim apo në gosti, një gjë e tillë duhet shmangur me zgjuarsi. Gjithsesi e tillë gjë s’do të thotë që të bëhemi faktor sherri në familje, por me urtësi dhe durim duhet ta përcjellim çdo situatë të pakëndshme përgjatë sa në fjalë.
Së treti: Dispozita e urimit apo kthimit të urimit të vitit të ri
Mendimi i saktë i juristëve muslimanë është se muslimani/ja nuk duhet t’ia urojë tjetrit i pari Vitin e Ri; ndërsa nëse dikush e uron, në varësi të personit dhe situatës, ose nuk i flet fare, ose përçon tek ai këndvështrimin e tij me urtësi, ose kur duhet medoemos t’i kthejë një përgjigje, kjo përgjigje nuk duhet të jetë e njëjtë me sojin e urimit të vitit të ri, porse lypset të jetë në formën e një duaje apo urimi që na vjen për shtat ne muslimanëve, për shembull: “Zoti na bëftë njerëz të hajrit dhe të udhëzuar etj.”
Kurse sa i përket dhuratave që mund të na bëhen, ato nuk ka problem t’i marrim, me kushtin që të jenë dhurata që nuk bien ndesh me ligjet islame, si për shembull të mos jenë pije alkolike, gjëra që përbëjnë simbole që bien ndesh me fenë islame etj.
Allahu e di më së miri.
Alin Torba
_________
[1] alukah, dorar dhe islamway, islamway dhe Festimi i vitit të ri.
[2] New Year’s Day, also simply called New Year or New Year’s, is observed on January 1, the first day of the year on the modern Gregorian calendar as well as the Julian calendar. In pre-Christian Rome under the Julian calendar, the day was dedicated to Janus, god of gateways and beginnings, for whom January is also named. But according to ancient Roman farmers’ almanacs Juno (an ancient Roman goddess, the protector and special counselor of the state) was the tutelary deity of the month / wikipedia dhe wikipedia.
zeriislam.
[3] Kalkashindi, Subhu El-Eashe, v. 2, f. 447 dhe 463; El-Elusi, Bulugu El-Erib v. 1, f. 350 dhe 361; El-Makrizi, El-Khutat, v. 2, f. 33-45 dhe v. 4, f. 386; Ibn Tahir El-Makdesi, El-Bedëu Ue Et-Terikh, v. 2, f. 27 dhe 37; El-Meusu’atu El-Arabije El-Alemije, v. 16, f. 723 dhe v. 11 f. 61 dhe AbdulUeheb El-Mesiri, Meusu’atu El-Jehud Ue El-Jehud Ue El-Suhjunie, v. 2, f. 82 / islamway.
[4] Enciklopedia Britanike, v. 3, f. 284.
[5] Eh-Ahram v. 1, f. 3, viti 1987.
[5] Mexheletu El-Istixhabe, nr. 4, f. 29.
[6] Zotim: Angazhimi (Ngarkimi i vetes) nga ana e mulsimanit/es që ka arritur pubertetin, me një detyrë të sojit të adhurimit, që kushtëzohet të jetë me zë a shkrim (për atë që mundet), ose me shenjë / gjest (për atë që nuk mundet); që është i një forme të tillë që jep ndjesinë apo tregon për angazhim (ngarkim / obligim) të vetes me atë që thuhet a shkruhet (ose që bëhet me shenja / gjeste) / shih: islamweb.
[7] Ebu Davudi 3313; Albani thotë se hadithi është i vërtetë.
[8] Sipas interpretuesve të hadithit bëhet fjalë pikërisht për ditën e Novruzit / shih: REALITETI I FESTËS SË NOVRUZIT dhe atë të Mahraxhanit / shih: Aunu El-Meabud v. 3, f. 341, me autor El-Adhim Abadi dhe El-Ukud Ed-Durije Es-Sultanije f. 32, me autor Ibn Abidin.
[9] Ebu Davudi 1134, Nesaiu 1556; Albani ka thënë se hadithi është sahih/i vërtetë.
