Pyetja:

Cili është këndvështrimi juridik islam në lidhje me fatkeqësitë që u ndodhin njerëzve, si: tërmetet, përmbytjet, shtrëngatat, vërshimet etj., të cilat ndodh që të lënë edhe viktima?

***

Përgjigjja:

Falënderimi absolut i takon Allahut! Mëshira, lavdërimi edhe paqja qofshin mbi të Dërguarin e Allahut, Muhamedin ﷺ!

Tërmetet dhe dukuritë e tjera tokësore e qiellore përbëjnë fenomene që diktohen prej ligjeve të Zotit. Caktimi Hyjnor i ka nënshtruar këto dukuri në procesin e funksionimit të jetës në tokë. Ndërkaq, ato janë krijesa të Zotit të vëna prej Tij në funksion të: (1) dënimit të njerëzve të këqij / të prishur, (2) si mësim për njerëzit që shpëtojnë dhe (3) si provë për besimtarët (i vdekuri gjatë tërmetit, ringjallet sipas besimit / mosbesimit që ka pasur në dynja).

Tërmetet përbëjnë një ndër kërcënimet e panumërta që e rrethojnë jetën e njeriut në këtë planet, ku vetëm mbrojtja hyjnore e ka ruajtur atë.

Tërmetet paraqesin lëshimin e energjisë nga brendësia e Tokës, ku është ruajtur sasi e madhe e nxehtësisë. Nxehtësia i shtyn pllakat tektonike të lëvizin. Kur dy pllaka lëvizin kundër njëra-tjetrës dhe prodhojnë fërkime, kjo bën që të krijohet energji. Kur kjo energji lëshohet, ajo shkakton një tërmet. “Duhen dhjetëra mijëra vjet që energjia të krijohet, por vetëm disa sekonda për tu çliruar”,- thotë Hongfeng Yang, një sizmolog në Universitetin Kinez të Hong Kongut. [1]

Tërmetet shfaqen në formën e tronditjeve, zhvendosjeve të tokës ose krijimit të dallgëve të fuqishme detare (cunami). Korja e tokës (e trashë rreth 70 km) përbëhet nga shumë pllaka tektonike (që të ndikuara nga nxehtësia e brendshme e tokës lëvizin ngadalë e vazhdimisht). Vetëm një pjesë të vogël të tërmeteve e përbëjnë ato vullkanike dhe artificiale, ndërsa shumicën dërrmuese të tyre (rreth 90 %) e përbëjnë ato tektonike që e kanë zanafillën në çlirimin e një energjie gjigande që vjen nga fërkimi i pllakave tektonike të tabaneve (shtresave fundore) të kontinenteve dhe oqeaneve. Kur forca e këtij fërkimi e kapërcen kufirin kritik (fuqinë lokale) ndodh një vijë thyerje e papritur në pllakat tektonike. Në rastin kur kjo thyerje sjell si pasojë zhvendosjen e dhunshme të kores së tokës, çlirohet energjia e tërheqjes ose përdredhjes elastike dhe krijohen valët sizmike, duke shkaktuar në këtë mënyrë një tërmet (që me gjithë progresin shkencor mbetet i paparashikueshëm).

Energjia e çliruar nga tërmeti matet me shkallën Rihter (ku çdo gradë e plotë në rritje është 33 herë më e fuqishme se pararendësja e saj) dhe më i larti i regjistruar ka qenë 9.5 (ndërsa sipas forcës shkatërruese tërmeti matet me ballë dhe më shkatërruesi mund të arrijë deri në 12 ball). Tërmeti është më shkatërrues kur epiqendra e tij është e cekët 10-15 km nën tokë dhe ky faktor shkatërrues zvogëlohet me rritjen e thellësisë së epiqendrës, derisa një tërmet me vatër 700 km nën tokë nuk ndjehet më (më konkretisht një tërmet më pak se 3.9 Rihter në përgjithësi nuk mund të ndjehet nga njeriu; ndërkaq një tërmet me magnitutë 9 Rihter mund të çliroj rreth 99 milion ton TNT (eksploziv në përbërje të dinamitit), pra sa fuqia e 25 000 bombave bërthamore, e mjaftueshme kjo për shkatërrim në masë).

Edhe pse rreth 95% e tërmeteve ndodhin në zonat e fërkimeve të pllakave tektonike dhe ato me aktivitet të lartë vullkanik, sërish asnjë pjesë e tokës nuk përjashtohet nga kërcënimi i tërmeteve dhe vullkaneve, pasi korja e tokës mbi të cilën njerëzia jeton, pluskon mbi magmën vullkanike (lëndën minerale të shkrirë) tejet të nxehtë (rreth 1000 °C), e cila nëse Krijuesi i Plotfuqishëm do, mund ta befasojë në çdo moment çdo pjesë të tokës me tronditje të fuqishme apo shpërthime vullkanike. [2]

Dijetarë të mëdhenj muslimanë bashkëkohorë të jurisprudencës islame por edhe shkencave gjeologjike dhe atyre humane, theksojnë njëzëri, në frymën e dijetarëve të hershëm muslimanë, se tërmetet (dhe katastrofat e ngjashme me to) janë prej ushtarëve të Allahut të Madhëruar, zemërim / ndëshkim i Tij dhe mesazh për njerëzimin, që ata të bëhen vetëkritikë, drejt mbrujtjes së një uni human të virtytshëm dhe të devotshëm, siç ka urdhëruar Krijuesi i këtij uni, pasi një unë i tillë shërben si mburojë prej tërmeteve.

Thuajse konsensualisht këta dijetarë theksojnë lidhjen e tërmeteve dhe katastrofave me mëkatet dhe lajthitjet njerëzore, si vërejtje hyjnore që duhet se s’bën të merret në konsideratë, mesazh në plan të parë për elitën shtypëse dhunuese, deklarata e të cilit (këtij mesazhi) është se Allahu është i Plotfuqishmi dhe i Vetmi Veprues absolut në këtë univers, i Gjithmundshëm që t’ju shkatërrojë o ju njerëz që prishni rendin në tokë, nëse nuk pendoheni dhe kthehen tek Zoti juaj. Veç shënjestrimit të kërcënimit real me shfarosje të tiranëve kriminelë, këto katastrofa janë gjithashtu sinjale të qarta frikësuese edhe për mëkatarët, të devijuarit dhe të shkujdesurit, si dhe provë besimi për besimtarët e vërtetë. [3]

Pra dukuritë e sipërpërmendura (tërmetet, shtrëngatat, vërshimet etj.) apo edhe të tjera të ngjashme me to (si: eklipset etj.), që shoqërohen me ndryshimin e trajtës natyrale të disa prej krijesave të Zotit (në të cilën jemi mësuar t’i shohim ato zakonisht), hyjnë tek shenjat hyjnore urtësia e të cilave është frikësimi dhe përkujtimi i njerëzve që të kthehen të penduar tek Zoti i tyre.

Pikërisht në lidhje me këtë fakt, Allahu i Madhëruar thotë në Kuranin fisnik: “Ne dërgojmë shenja vetëm për t’i frikësuar njerëzit.” (Isra: 59)
Pra Allahu i Madhëruar i frikëson njerëzit me shenjat që do, që ata të arsyetojnë, të kujtohen dhe të bëjnë kthesë (të heqin dorë nga mëkatet).

Po në këtë kontekst Allahu i Madhëruar thotë: “Edhe popujt që ishin para tyre (paganëve të Mekës), kanë kurdisur dredhi. Por Allahu ua rrënoi godinën që nga themelet, kështu që kulmi i saj ra mbi ta dhe dënimi u erdhi andej nga nuk e prisnin.” (Nahl: 26)

“Kur erdhi urdhri Ynë [mbi ndëshkimin shkatërrimtar të popullit jobesimtar të Lutit], Ne e përmbysëm çdo gjë, – ato [pjesët e vendbanimit] që ishin lart, i kthyem poshtë.” (Hud: 82)

Ndërsa i Dërguari i Allahut ﷺ në lidhje me këtë çështje ka thënë: “Këto shenja [argumentet si eklipsi dhe ngjashëm] që i dërgon Allahu nuk janë për vdekjen e dikujt dhe as për jetën e tij [nuk kanë këtë për shkak], por Allahu i frikëson me to robërit e Tij. Me të parë diçka prej kësaj, kërkoni ndihmë [mbrohuni nga ndëshkimi i  Allahut] tek përmendja e Tij dhe lutja e kërkimfalja drejtuar Atij.” [4]
Në një transmetim tjetër, ai i bekuar ﷺ ka thënë: “Faktikisht dielli dhe hëna janë argumente (shenja) nga argumentet e Allahut dhe nuk eklipsohen (errësohen) për vdekjen e dikujt dhe as për jetën e tij [nuk e kanë këtë për shkak]. Me të parë këtë, luteni Allahun, madhëroheni (bëni tekbir / thoni: Allahu Ekber/Allahu është më i Madhi) dhe jepni sadaka (lëmoshë).” [5]

Në këtë rrugë dhe metodë profetike ecën edhe sahabët (shokët fisnik të Profetit), sikurse rasti i Umerit (Allahu qoftë i kënaqur me të!), që kur ra tërmet në Medine në kohën e tij (aq sa u drodhën edhe shtretërit), u mbajti njerëzve ligjëratë, në të cilën u tha: “O njerëz, ky tërmet ka qenë vetëm sepse ju keni bërë diçka [keni bërë mëkate/devijime]. Pasha Atë në dorën e të Cilit është shpirti im, nëse ai (tërmeti) kthehet, nuk do të banojë kurrë më me ju në të (në Medine).” [6]

Po në këtë kontekst, Allahu i Madhëruar thotë: “Ai ka vendosur male të palëvizshme në Tokë, që ajo të mos tundet bashkë me ju.“ (Gafir: 64)


Përndryshe, nëse nuk do ishte kjo prehje e tokës, njerëzit nuk do kishin kurrsesi mundësi të fiksonin mbi të banesat e tyre dhe për më tepër të zhvillonin aktivitetet e tjera jetësore të tyre.

Së dyti: Disa njerëz naivë mendojnë se tërmetet janë dukuri natyrore që kanë shkaqe të pavarura nga veprimet e njerëzve dhe mëkatet e tyre, teksa e vërteta është se ato janë shenja apo sinjale frikësuese hyjnore për njerëzimin, që ata t’i kthehen virtytit dhe dovotshmërisë për të cilën i krijoi Zoti i tyre.

Së treti: Shpeshtimi i tërmeteve është prej shenjave të afrimit të Kijametit (Shkatërrimit të Universit), [7] mbi të cilat na ka treguar i Dërguari i Allahut ﷺ në transmetimin profetik: “Nuk ka për të ndodhur Kijameti derisa… të shpeshtohen tërmetet…” [8]

Po në këtë kontekst, i Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “Unë nuk do qëndroj (jetoj) ndër ju; edhe ju (muslimanët) pas meje do qëndroni vetëm pak [jeta e kësaj bote është e shkurtër]; do më vini të ndarë (kundërshtarë), keni për ta shfarrosur njëri-tjetrin [nga jomuslimanët ndizet ndër ju fitili i përçarjeve dhe luftërave të mëdha të herëpashershme, të cilat ndodhin dhe vijojnë të ndodhin mes muslimanëve]. Përpara Kijametit do të ndodhë një vdekje e shumtë dhe pas saj do ketë vite tërmetesh.” [9]

Së katërti: Tërmeti është argument apo shenjë befasuese, treguese mbi njëshmërinë dhe plotfuqishmërinë e Allahut të Lartmadhëruar, sesi krijesat e Tij përfshirë qeniet njerëzore janë nën pushtetin e Tij suprem dhe nën mëshirën e Tij; (tërmeti) është shpalosës i kontrollit hyjnor mbi çdo gjë, shprehur qartë tek të shpëtuarit / viktimat e tërmetit në rrethana të çuditshme.

Së pesti: Dukuria e tërmetit përbën frikësim prej Allahut e ftesë vetëdijësimi për robërit e Tij, urdhër për vetëkritikë; lum kush reflekton, kush kthesë nga të këqijat e mëkatet bën dhe kah fitimit të kënaqësisë së Zotit të tij nxiton.

Së gjashti: Tërmeti ndodh të jetë si zemërim dhe ndëshkim i drejtë i Allahut ndaj jobesimtarëve, siç i rrënoi Ai popujt e shkuar për arsye të mosbesimit të tyre dhe mospërfilljes së Mesazheve Hyjnore dhe Profetëve të Zotit të botërave; siç thotë Allahu i Lartësuar: “Ne të gjithë i dënuam për gjynahun e vet: disave u dërguam furtunë, disa syresh i goditi një zë i tmerrshëm, disa prej tyre i gëlltiti toka dhe të tjerët i përmbyti uji. Allahu nuk u bëri atyre padrejtësi, por ata i bënë padrejtësi vetvetes.“ (Ankebut: 40)

Kini kujdes, ruajuni o njerëz, ruajuni o muslimanë, nga mëkatet: nga idhujtaria (shirku), mosfalja e namazit, korrupsioni e padrejtësia, kamata, mashtrimi e pabesia, pijet alkoolike, bixhozi e kurvëria e nga mëkatet e tjera të mëdha!

Allahu e di më së miri.

Alaudin Abazi

————————

  1. Tektonikë: Tërësia e lëvizjeve dhe e ndryshimeve në koren e tokës nën veprimin e forcave të brendshme tokësore; veçoritë e ndërtimit të kores së tokës dhe vendosja e shtresave të saj pas këtyre lëvizjeve e ndryshimeve.
  2. Shih: Zeglul Nexhar, howstuffworks, wikipedia, balkanweb dhe wikipedia.
  3. Shih: islamonline.
  4. Buhariu 1059, Muslimi 912.
  5. Buhariu 1044, Muslimi 901.
  6. “Musanaf”, Ibn Ebi Shejbe v. 2, nr. 473 dhe El-Bejhaki v. 3, nr. 342, transmetimi është sahih/i vërtetë.
  7. Vetëm në 10 vjeçarin e fundit janë rregjistruar mbi 20 tërmete të fuqishme me magnitudë mbi 7.5 ballësh pa llogaritur ato më të vegjël se kaq. Shfaqen rreth 80.000 tërmete tektonike në vit (që përbëjnë rreth 90 % të totalit të tyre) e prej tyre rreth 10 janë shumë të fuqishme.
  8. Buhariu 1036.
  9. Ahmedi v. 4, nr. 104, Ibn Hibani 6777, Ebu Jale 6861 dhe Et-Tabarani 6356, El-Hejthemi – në El-Mexhmea v. 7, nr. 306 – ka thënë: transmetuesit e tij janë të besueshëm, Arnauti – në Ibn Hiban, v. 15, nr. 180 – ka thënë se hadithi është sahih.

ARTIKUJ TË NGJASHËMMË SHUMË NGA AUTORI