Pyetja:
Unë punoj si programues dhe një nga klientët e mi më ka kërkuar që t’i rregulloj disa softuer që transmetojnë lajmet e basteve në sport nga një faqe interneti në grupe në Telegram. E pyeta se si funksionon ky bast dhe më tha se është ndryshe nga bixhozi, pasi në këtë lloj nuk ka humbje parash. Softueri transmeton lajmet më të fundit të basteve. Unë nuk i kuptoj mirë këto gjëra. Ndër sportet që pashë të renditura është gjuajtja me hark. Ju lutemi vini re se ai që kontrollon këtë lloj konkursi është klienti. Cili është gjykimi i kësaj pune? A konsiderohet haram, sepse nuk lejohet të vihet bast në shumicën e sporteve?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Ajo që nënkuptohet me bast në sport është kur një grup njerëzish presin që fituesi në një garë ose garë të caktuar të jetë një person i caktuar. Ky lloj bast është haram, qoftë për para apo çmime, qoftë falas, për arsyet e mëposhtme:
1. Është e ngjashme me spekulimet e rreme. Si e di personi që rezultati do të jetë ashtu siç ai pret?
2. Nëse është për të holla ose për një shpërblim për t’i marrë humbësit, atëherë kjo është bixhoz dhe është haram. Nëse do të merret nga një palë e tretë, atëherë është një pagesë për diçka për të cilën nuk lejohet të merret pagesa.
Lejohet të pranohet pagesa ose çmimi vetëm në rastin e garave me kuaj, garave me deve dhe garave me hark, dhe gjërave që janë nën të njëjtin rregull, siç janë garat në mësimin përmendësh të Kuranit, hadithit dhe fikhut, dhe gjëra të tjera që ndihmojnë për mbështetjen dhe përhapjen e fesë, për shkak të transmetimit nga Ebu Hurejra (Allahu qoftë i kënaqur me të), sipas të cilit Profeti ﷺ ka thënë: “Nuk duhet të ketë çmime për gara, përveç garave të gjuajtjes me hark dhe garave me deve dhe kuaj.” [1]
Ajo që nënkuptohet me çmimin këtu është ajo që i jepet atij që fiton konkursin ose garën, qoftë pagesë ose çmim. Ibn Kethiri ka thënë në en-Nihajeh (2/844): Është ajo që ndahet nga paratë si peng për garën.
Es-Sindi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
El-Hattabi ka thënë: Domethënë nuk lejohet pranimi i pagesës gjatë garës, përveç në këto dy raste, përkatësisht garat me deve dhe kuaj. Dhe kësaj i shtohen gjërat që i shërbejnë një qëllimi të ngjashëm, siç është trajnimi në përdorimin e mjeteve të luftës, sepse ndarja e çmimeve për këtë i inkurajon njerëzit të përfshihen në xhihad dhe e bën atë tërheqës për ta.” [2].
Ibnul Kajjim (Allahu e mëshiroftë) ka thënë në librin e tij el-Furusijeh (fq. 318): 11. Garat në mësimin përmendësh të Kur’anit, hadithit dhe fikhut, dhe degëve të tjera të dobishme të dijes, dhe përpunimi i të drejtës. përgjigjet për çështje të ndryshme – a lejohet të bëhet kjo në këmbim të diçkaje?
Shokët e Malikut, Ahmedit dhe Shafiut nuk e lejuan këtë, por shokët e Ebu Hanifes dhe shejhut tonë e lejuan këtë, dhe Ibn Abdul Berri e transmetoi këtë nga Shafiu. Kjo është më e përshtatshme në rastin e mundjes dhe notit. Nëse lejohet të konkurrohet në këto gjëra në këmbim të ndonjë pagese, atëherë është më e përshtatshme që të lejohet të konkurrohet në dituri. Ky është i ngjashëm me bastin që Ebu Bekri bëri me jobesimtarët kurejshit në lidhje me saktësinë e asaj që ai u tha atyre dhe se ai ishte i prerë. Kemi vënë në dukje më lart se nuk ka asnjë provë sheriatike për të vërtetuar se kjo ishte shfuqizuar dhe se Ebu Bekri fitoi bast dhe e mori çmimin pasi kumari ishte i ndaluar, dhe se feja mund të mbështetet me anë të vërtetimit dhe me anë të xhihadit. Nëse lejohet të vihet bast në rastin e mjeteve të xhihadit dhe të luftimit, atëherë është më e përshtatshme të thuhet se është e lejuar të vihet bast në çështjet e diturisë. Dhe kjo pikëpamje është e sakta.
Thotë në El-Mawsuah el-Fikhijah (23/171): Bastet ose kumara mund të nënkuptojnë disa gjëra, njëra prej të cilave është marrja e rreziqeve.
Dhe bastet ose kumarat mund të bëhen në këtë mënyrë: dy persona ose dy palë vënë bast për diçka që mund të ndodhë ose nuk mund të ndodhë, si p.sh. nëse thonë: Nëse nesër nuk bie shi, atëherë ju kam borxh kaq para, përndryshe më ke borxh kaq dhe kaq para.
Ky lloj bastesh është i ndaluar – sipas konsensusit të juristëve, duke përfshirë edhe ata që u përmbahen rregullave të Islamit, muslimanëve dhe ithtarëve të librit – sepse në çdo rast njëra nga palët ose do të fitojë ose do të humbasë, dhe kjo është pikërisht çfarë është kumari i ndaluar.
Pyetja: Cili është gjykimi i basteve dhe çfarë quhet “bast hallall”? Cili është vendimi nëse bëhet vetëm nga njëra palë, si p.sh. nëse dikush thotë: Nëse kjo gjë ndodh, atëherë ju kam borxh një ftesë për një vakt, p.sh.?
Përgjigjja: Nuk lejohet vënia e basteve me para apo ndonjë gjë tjetër, përveç rasteve të përjashtuara nga Ligjvënësi, që janë garat me kuaj apo deve, apo garat e gjuajtjes me hark. Në rastin e ndonjë lloji tjetër bastesh, nuk lejohet marrja e parave për të, sepse bëhet fjalë për gëlltitjen e pasurisë në mënyrë të paligjshme dhe lojërat e fatit, të cilat Allahu dhe i Dërguari i Tij ﷺ e kanë ndaluar. Ndërsa dikush thotë: Nëse më ndodh kjo gjë, atëherë të kam borxh filanin, kjo është nën titullin e një premtimi, dhe përmbushja e tij është e paraparë, nëse është e mundur.
Allahu e di më së miri. Allahu dërgoftë bekime dhe paqe mbi Profetin tonë Muhamed ﷺ, familjen dhe shokët e tij.
Komisioni i Përhershëm për Kërkime Akademike dhe Fetva (15/239)
Bekr ibn ‘Abdilah Ebu Zejd, Salih ibn Feuzan el-Feuzan… ‘Abd al-‘Aziz ibn ‘Abdilah Al esh-Shejh, ‘Abdul‘Aziz ibn Baz.
Shejh Ibn Baz (Allahu e mëshiroftë) është pyetur: “Disa vënë baste dhe thonë: Nëse kjo dhe kjo ndodhë, unë do t’ju jap vlerë për aq dhe aq, përndryshe do të më jepni diçka dhe ata e quajnë këtë bast. Është hallall apo haram?”
Tha: “Kjo nuk është hallall; përkundrazi është haram. Ky bast hyn në titullin e bixhozit, për të cilin Allahu i Lartësuar thotë: “O besimtarë! Me të vërtetë, pijet alkoolike, bixhozi, idhujt dhe shigjetat e fallit janë vepra të ndyta nga punët e djallit. Prandaj, largohuni nga këto, me qëllim që të shpëtoni!” (Maide: 90)
Ajo për të cilën kjo i referohet është bixhozi, si p.sh të thuash: Nëse kjo dhe kjo ndodh, atëherë të kam borxh kaq dhe kaq, dhe nëse ndodh kjo dhe kjo, atëherë ti më detyrohesh mua aq dhe aq, ose nëse kaq dhe kaq vie, më detyrohesh mua aq dhe aq, por nëse ai nuk vjen, të kam borxh kaq dhe kaq, ose nëse ajo që ke është një gur ose flori – ose çfarëdo që të jetë çështja për të cilën po grinden dhe vënë bast. Çështja është se bastet e tilla konsiderohen si bixhozi dhe Profeti ﷺ ka thënë: “Nuk duhet të ketë çmime për garat përveç garave të gjuajtjes me hark dhe garave me deve dhe kuaj”.
Ajo që nënkuptohet është se nuk duhet të ketë çmime përveç garave të gjuajtjes me hark ose garave me deve dhe kuaj.
Por konkurrimi në dije nuk hyn në këtë titull; përkundrazi hyn nën titullin e pagesës. Pra, nëse dikush thotë: Kushdo që mëson filanin e Kuranit, të Sunetit ose të një libri të caktuar, do të ketë një çmim të tillë e të tillë, kjo është nën titullin e pagesës, dhe është nën titullin e punësimit. E njëjta gjë vlen edhe për kuizet me pyetje rreth Kuranit dhe Sunetit, në të cilat nëse dikush u përgjigjet pyetjeve ai do të ketë filanin. Kjo është nën titullin e mësimdhënies, duke i udhëhequr njerëzit drejt asaj që është e mirë dhe duke i inkurajuar ata të kërkojnë dituri. Kjo nuk përfshihet në atë që është e ndaluar, sepse hyn nën titullin inkurajimi i njerëzve për të kërkuar dituri dhe udhëzimi i tyre drejt asaj që është e mirë, dhe ofrimi i çmimeve dhe pagesa i ndihmon njerëzit të kërkojnë dituri. Sa i përket basteve, është sikur të gjithë përpiqen të mposhtin tjetrin, ku njëri thotë filan dhe dikush tjetër thotë diçka tjetër”. [3]
Konkluzioni:
Nuk lejohet ofrimi i pagesës ose çmimeve për një bast të tillë, qoftë ky i ofruar nga njëri prej konkurrentëve apo nga ndonjë palë tjetër.
Nuk lejohet të vihet bast mbi pritjet, edhe nëse kjo është për diçka tjetër përveç parave, sepse kjo është nën titullin e spekulimit për të padukshmen, dhe nuk lejohet të bëhet ndonjë programim i softuerit që ka të bëjë me këtë bast.
Duhet të theksojmë se ajo që nënkuptojmë me garat e kuajve dhe garat e gjuajtjes me hark që janë të lejueshme është kur dy njerëz garojnë me njëri-tjetrin mbi kuajt e tyre, ose ata garojnë për të parë se kush do të godasë shigjetën në shënjestër dhe jo bast se cili nga garuesit do të fitojë…
Allahu e di më së miri.
islamqa.info
————————-
[1] Ebu Davudi (2574), Tirmidhiu (1700 – dhe ai e klasifikoi atë si hasen), dhe Ibn Maxhe (2878). Klasifikuar si sahih nga Albani në Sahih Ebi Davud.
[2] Hashijat es-Sindi ‘ala Sunen Ibn Maxheh (2/206)
[3] Fetaua Nur ‘ala ed-Darb (19/300)
