Pyetja:
Thuhet se vdekja është e lidhur me furnizimin (rizk), kështu që kur të mbarojë furnizimi që i ndahet birit të Ademit, ai do të vdesë. Por ajo që po mendoj është se furnizimi është i llojeve të ndryshme dhe ka shumë burime të furnizimit. Për shembull, në rastin e parave, mund të jetë dikush që i ka borxh të tjerëve, por ai vdes. Dhe mund të jetë dikush që punon për dikë tjetër, por para se të marrë pagesën për punën e tij, ai vdes. Dhe mund të jetë dikush që gëzon shëndet dhe mirëqenie të përsosur, por ai vdes. A nuk është furnizim borxhi që i detyrohet dhe a nuk është sigurimi i pagesës për punë, a nuk është sigurim i mirë shëndetësor, e kështu me radhë e kështu me radhë? Por unë mendoj se ekziston një lloj furnizim specifik, e cila, kur të vijë fundi, individi do të vdesë pas kësaj. Ky është rasti nëse borxhi është i lidhur me furnizim, atëherë cili është ai furnizim që kur të mbarojë, individi do të vdesë pas kësaj?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Së pari: jetëgjatësia e individit është se sa do të qëndrojë në këtë botë, dhe është një lloj furnizimi (rizk) i cili kur të mbarojë, individi do të vdesë. Kjo është jetëgjatësia e tij.
Njerëzit janë si të gjitha krijesat e tjera që kanë jetëgjatësi dhe një kohë të caktuar të vdekjes, e cila nuk mund të çohet përpara ose të shtyhet prapa, sepse koha e caktuar e vdekjes është fundi i periudhës së caktuar të tij. Jetëgjatësia e tij është sa do të qëndrojë në jetën e kësaj bote dhe koha e caktuar e tij e vdekjes është kur ajo periudhë përfundon.
Transmetohet qartë nga Profeti ﷺ se ka thënë:“Vërtetë, Allahu i ka paracaktuar (i ka bërë kader) kaderet e krijesave pesëdhjetëmijë vite para se t’i krijojë qiejt dhe Tokën, dhe atëbotë Arshi i Tij ishte mbi ujë.” [1]
Dhe është transmetuar qartë se Pejgamberi ﷺ ka thënë: “Ka qenë Allahu dhe nuk ka qenë askush me Të dhe ka qenë Froni (Arshi) i Tij mbi ujë, pastaj ka caktuar të gjitha caktimet (kaderet),pastaj ka krijuar qiejt dhe tokën.” Dhe Allahu i Lartësuar thotë: “Çdo popull ka afatin e vet. Kur t’i vijë koha e fundit, ata nuk mund ta shtyjnë, qoftë edhe për një çast dhe as nuk mund ta shpejtojnë.” (Araf: 34) [2]
Allahu e di se çfarë do të ndodhë para se të ndodhë, sepse Ai e ka caktuar këtë. Pra, Ai e di se ky do të vdesë nga një sëmundje stomaku, ose pleuriti, ose duke u shtypur nën një ndërtesë të shembur, ose mbytje ose shkaqe të tjera vdekjeje, dhe se ai do të vritet ose me helm, shpatë, gurë ose ndonjë nga mënyrat e vrasjes.
Jetëgjatësia e individit përfshihet në kuptimin e përgjithshëm të furnizimit (rizk), dhe çdo gjë që Allahu ka caktuar për furnizim për një person do të përfundojë kur t’i mbarojë jetëgjatësia. Në hadithin që është transmetuar nga Abdullah ibn Mesudi (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) ka thënë: “Umu Habibe (Allahu qoftë i kënaqur prej saj!) njëra nga gratë e Pejgamberit ﷺ një herë tha: “O Zot më bëj të kënaqem gjatë (më lejo të jetoj gjatë) me burrin tim Pejgamberin ﷺ, me babanë tim Ebu Sufjanin dhe vëllanë tim Muaviun.” Pejgamberi ﷺ kur e ndëgjoi i tha: “Ti (oj umu Habibe ) e lute Allahun për diçka që exhelet (afatet, momentet) janë të caktuara, ditet e numëruara dhe furnizimet e ndara. Allahu i Madhëruar nuk ia shtyn askujt exhelin as nuk ia përshpejton, ndaj sikur ta kishe lutur Allahun e Madhëruar të të mbronte nga dënimi i xhehenemit dhe dënimi i varit, do ishte më mirë.” [3]
Së dyti:
Ajo që u diskutua më lart ka një kuptim të vlefshëm dhe ka kuptim, dhe ajo që përmendet në pyetje nuk e kundërshton atë. Furnizimi (rizk) përfshin atë që njeriu merr në këtë botë që i plotëson nevojat e tij thelbësore dhe themelore.
Dispozita i referohet çdo gjëje që shërben për plotësimin e nevojave të njeriut në këtë jetë, si ushqimi, bagëtia, kafshët, pemët, veshmbathja dhe çdo gjë që ai mund të fitojë prej tyre me anë të argjendit dhe arit (monedhës). Allahu i Lartësuar thotë: “E kur në ndarjen e trashëgimisë të jenë të pranishëm farefisi i largët, jetimët dhe të varfrit, u dhuroni edhe atyre diçka dhe thuajuni fjalë të ëmbla.” (Nisa: 8) pra nga ajo që ka lënë i vdekuri.
Dhe Ai thotë: “Allahu ia shton furnizimin kujt të dojë dhe ia pakëson kujt të dojë. Jobesimtarët i gëzohen jetës së kësaj bote…” (Rad: 26)
Dhe Ai thotë, duke treguar ngjarjen e Karunit: “Ne i patëm dhënë atij aq thesare,… Është shumë e qartë se Allahu është Ai që i jep bollëk dhe ia pakëson kujt të dojë prej robërve të Tij.” (Kasas: 76-82)
Dhe Allahu thotë: “Sikur Allahu t’i shtonte mjetet e jetesës për robërit e Vet, ata do ta mbushnin Tokën me mbrapshti.” (Shura: 27)
Në terminologjinë islame, sipas dijetarëve të ehli sunetit, kuptimi i rizkut (furnizimit) është i njëjtë me kuptimin gjuhësor. Parimi themelor është se asnjë kuptim fetar specifik nuk mund t’i atribuohet një fjale pa prova. Pra, fjala rizk (furnizim) vlen për atë që fitohet në mënyrë hallall dhe haram, sepse nëse fitohet me mjete hallall apo haram nuk ka rëndësi këtu. Kjo është një çështje që do të diskutohet diku tjetër, por ne mund të vërejmë se Allahu pranon vetëm atë që është e mirë dhe e ligjshme. Kjo ndryshon nga një fazë e shpalljes në tjetrën, si në rastin e alkoolit dhe marrjes së tij përpara se të ndalohej. Çështja është se ata shpenzonin nga çfarëdo furnizimi që kishin në dorë. [4]
Shejhul Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
Fjala furnizim vlen për atë që Allahu i Lartësuar ia ka lejuar një personi dhe i ka dhënë atij zotërimin e saj, dhe mund t’i referohet asaj që ushqen një person. [5]
Në bazë të kësaj, nëse njeriu vdes para se të posedojë diçka ose para se ta shfrytëzojë atë ose të përfitojë prej saj, kjo nuk është pjesë e furnizmit që i është caktuar. Kjo është e qartë dhe e kuptueshme. Kjo vlen edhe nëse ai ka bërë disa punë, pastaj ka vdekur para se të merrte pagesën për të; se pagesa nuk ishte pjesë e furnizmit që iu nda në këtë botë. E nëse ai vdes para se të gëzojë shëndet të mirë, atëherë ai shëndet i mirë nuk ka qenë pjesë e furnizmit që i është ndarë në këtë botë. E njëjta gjë vlen edhe për ushqimin që nuk i ka hyrë në stomak, ose për gjërat që nuk i kanë rënë në posedim ose nuk janë nën kontrollin e tij kur ai ishte në këtë botë; këto gjëra nuk iu ndanë si furnizim.
Në hadithin e Abdullah ibn Mesudit (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) thotë se i Dërguari i Allahut ﷺ ka thënë: “Nuk ka asnjë vepër që afron njeriun në Xhenet, por unë ta kam urdhëruar atë, dhe nuk ka asnjë vepër që e afron njeriun në Xhehenem, por unë ta kam ndaluar atë për ty. Askush nuk duhet të mendojë se furnizimi i tij është i ngadalshëm, sepse Xhibrili (paqja qoftë mbi të!) më frymëzoi se askush nga ju nuk do të largohet kurrë nga kjo botë derisa të marrë furnizimin e tij të plotë. Pra, kini frikë Allahun, o njerëz, dhe tregohuni të moderuar në kërkimin e furnizimit, e nëse ndonjëri prej jush mendon se furnizimi i tij është i ngadalshëm, le të mos e kërkojë atë duke mos iu bindur Allahut, sepse dhuntia e Allahut nuk mund të arrihet duke mos iu bindur Atij.” [6]
Përfundim:
Fjalët e përmendura në pyetje janë të shëndosha dhe nuk ka asgjë të keqe me to.
Dhe Allahu e di më së miri.
islamqa.info
————-
[1] Muslimi (2653)
[2] Buhariu (3191)
[4] Muslimi (2663)
[5] Et-Tahrir ue Tenvir (1/135-234)
[6] Mexhmu’el-Fetaua (8/545)
[7] Hakimi në Mustedrak (2189) dhe të tjerë. Shejh Albani ka thënë: Është sahih për shkak të dëshmive vërtetuese.
