Pyetja:
Dëgjova një shejh të thoshte se nëse do të ishte e mundur ta shihnim Allahun e Madhëruar, nuk do të kishte sprovë. Kështu ne mund t’i kuptojmë fjalët e Tij: “…të cilët besojnë në të fshehtën” (Bekare: 3). Pasi që ne nuk mund ta shohim Allahun e Lartësuar, kjo është sprova. Për personin që nuk është i sigurt në vetvete, nëse është vërtet besimtar apo ka besim të vërtetë, a është kjo pjesë e sprovës së tij? Do të thotë, për shembull, Omeri (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!) e pyeste Hudhejfen (Allahu qoftë i kënaqur prej tij!): “a jam hipokrit?” Ajo që dua të them, për shembull, është se filan imami thoshte: “Sa herë që mendoj me vete se jam duke u mburrur, bëj më shumë nga ajo vepër e mirë e veçantë, dhe një nga tabiinët tha: “Unë takova një grup sahabësh dhe asnjëri prej tyre nuk e mohoi mundësinë që ai të ishte hipokrit.” Pyetja ime është: a është kjo normale? A është e vërtetë që askush nuk mund të jetë i sigurt se ai është besimtar?
***
Përgjigjja:
Falënderimi i takon Allahut.
Së pari:
Çfarë nënkuptohet me besimin në të fshehtën (gajb)?
Padyshim që besimi në të padukshmen është provë e besimit të një personi.
Allahu i Lartësuar thotë: “Elif, Lam, Mim. Ky është Libri në të cilin nuk ka dyshim. Ai është udhërrëfyes për të devotshmit, të cilët besojnë në të fshehtën, falin namazin dhe japin nga ajo që u kemi dhënë Ne…” (Bekare: 1-3)
E padukshme përfshin gjithçka që njerëzit nuk mund ta kuptojnë me shqisat e tyre. Këtu i referohet gjithçkaje për të cilën na ka treguar Shpallja, çfarë ka ndodhur në të kaluarën dhe çfarë ekziston tani, por është e fshehur prej nesh, si bota e engjëjve, berzakhu dhe çfarë do të ndodhë në të ardhmen, si p.sh. Ditën e Kijametit dhe çfarë do të ndodhë në atë Ditë të llogarisë, dënimit dhe lumturisë.
Pra, e padukshmja ka të bëjë me bazat e besimit.
Vahidi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë: “Fjala “në të fshehtën” i referohet asaj që është e fshehur prej jush, kështu që ju nuk mund ta shihni atë, pra është e padukshme. Allahu i Lartësuar thotë: “Ai e di të padukshmen dhe të dukshmen…” (Enam: 73).
Ebul Alija ka thënë në lidhje me ajetin “…të cilët besojnë në të fshehtën“: “Ata besojnë Allahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij, Ditën e Fundit, Xhenetin e Tij, Zjarrin e Tij, takimin me Të dhe ringjallja pas vdekjes. Është sikur kjo të jetë një përmbledhje e asaj që shpjegohet më hollësisht në ajetin në të cilin Ai thotë: “…po ashtu dhe besimtarët: të gjithë besojnë në Allahun, engjëjt e Tij, librat e Tij dhe të dërguarit e Tij (duke thënë): “Ne nuk bëjmë dallim mes asnjërit prej të dërguarve të Tij”. Ata thonë: “Ne dëgjojmë dhe bindemi. Faljen Tënde kërkojmë, o Zoti Ynë dhe te Ti do të kthehemi!” (Bekare: 285)
Ebu Is’haku ka thënë: “Çdo gjë që u fshihet atyre nga ajo që u tha Profeti ﷺ është e padukshme. Kjo është mënyra në të cilën komentuesit shpjegojnë kuptimin e gajbit (të fshehtës). [1]
Kurtubiu (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Ky është besimi i përshkruar që përmendet në hadithin e Xhibrilit (paqja qoftë mbi të!), në të cilin ai i tha Profetit ﷺ: “Më trego për besimin (imanin)”. Ai tha: “Është të besosh Allahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij dhe Ditën e Fundit, dhe të besosh në caktimin hyjnor, të mirë dhe të keq.” Ai tha: “Të vërtetën keni thënë.” [2]
Shejhul Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Baza e besimit është besimi në të fshehtën, siç thotë Allahu i Lartësuar: “Elif, Lam, Mim. Ky është Libri në të cilin nuk ka dyshim. Ai është udhërrëfyes për të devotshmit, të cilët besojnë në të fshehtën, falin namazin dhe japin nga ajo që u kemi dhënë Ne…” (Bekare: 1-3) E fshehta në të cilën duhet besuar është ajo që na kanë thënë të Dërguarit për aspektet e përgjithshme të besimit, të cilat përfshijnë besimin në Allahun dhe në emrat dhe cilësitë e Tij, në engjëjt dhe në Xhenetin dhe Ferrin. Besimi në Allahun, të Dërguarit e Tij dhe në Ditën e Fundit përfshin besimin në të fshehtën, sepse vetë mesazhi është çështje e së padukshmes, dhe detajet e kësaj përfshijnë besimin në Allahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij dhe Ditën e Fundit. siç përmend Allahu i Lartësuar në ajetet: “por mirësia është (cilësi) e atij që beson Allahun, Ditën e Fundit, engjëjt, Librin dhe profetët..” (Bekare: 177)
“Kushdo që mohon Allahun, engjëjt e Tij, Librat e Tij, të Dërguarit e Tij dhe Ditën e Kiametit, ai, me të vërtetë, ka humbur larg prej udhës së drejtë.” (Nisa: 136) [3]
Besimi në të fshehtën është sprova që e bën atë që beson me të vërtetë të dallohet nga ai që dyshon.
Shejh ‘Abdurrahman es-Sa’di (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Ai thotë: “…të cilët besojnë në të fshehtën“. Kuptimi i vërtetë i besimit ose i dogmave është pohimi i plotë i asaj që mësuan të Dërguarit; këtu përfshihen edhe veprimet fizike. Nuk i referohet besimit në gjërat që janë të dukshme ose që mund të njihen përmes ndonjë prej shqisave fizike, sepse në këtë drejtim nuk ka dallim ndërmjet muslimanit dhe jobesimtarit. Përkundrazi, çështja këtu është besimi në të padukshmen, të cilën ne nuk mund ta shohim ose ta dimë përmes asnjë prej shqisave fizike; por ne besojmë në të sepse Allahu dhe i Dërguari i Tij na kanë treguar për të. Ky besim është ajo që e dallon muslimanin nga jobesimtari, sepse ai është duke besuar dhe pohuar, pa hezitim, atë që ka thënë Allahu dhe i Dërguari i Tij. Pra, besimtari beson çdo gjë që i ka thënë Allahu ose i Dërguari i Tij, pavarësisht nëse e sheh apo jo dhe nëse e kupton dhe e kupton apo jo.
Kjo është në kontrast me heretikët dhe ata që nuk besojnë në të fshehtën, sepse intelekti i tyre i kufizuar nuk mund ta kuptonte atë, kështu që ata refuzuan atë që nuk mund ta kuptonin. Kështu, intelekti i tyre u prish dhe mendimi i tyre ishte i mangët, ndërsa mendimi i besimtarëve, të cilët ishin të udhëzuar nga Allahu, ishte i shëndoshë.
Besimi në të fshehtën përfshin besimin në gjithçka që Allahu dhe të dërguarit e Tij na kanë treguar për çështjet e padukshme në të kaluarën dhe në të ardhmen, ngjarjet e ahiretit dhe realitetin e atributeve hyjnore dhe thelbin e tyre. Pra, ata besojnë në cilësitë e Allahut në një kuptim të vërtetë dhe me besim të caktuar, edhe nëse nuk e kuptojnë thelbin e tyre.” [4]
Pra, ai që beson në atë që na kanë thënë të Dërguarit për çështjet që ai nuk i ka parë është besimtari i sinqertë, besimi i të cilit është vërtetuar se është i shëndoshë.
Allahu i Lartësuar thotë: “Besimtarë të vërtetë janë vetëm ata që besojnë Allahun dhe të Dërguarin e Tij dhe pastaj nuk dyshojnë, por luftojnë në rrugën e Allahut me pasurinë dhe jetën e tyre. Këta janë besimtarë të sinqertë.” (Huxhurat: 15)
Sa për jobesimtarët, shumë prej tyre janë të bindur se të dërguarit e tyre nuk kanë gënjyer, por ata e mohojnë të fshehtën dhe për këtë arsyetohen. Pastaj, kur e shohin Engjëllin e vdekjes me sytë e tyre dhe e shohin ahiretin, besimi i tyre nuk do t’u bëjë dobi në atë situatë, sepse ai është besim me detyrim dhe nuk është besim i sinqertë. Prandaj, nëse ata do të ktheheshin në këtë botë, ata do të ktheheshin në mosbesim.
Allahu i Lartësuar thotë: “Sikur t’i shohësh ata kur të vihen para zjarrit, duke thënë: “Ah! Sikur të ktheheshim pas, nuk do t’i mohonim shpalljet e Zotit tonë dhe do të bëheshim besimtarë!” Po, atyre iu doli sheshit ajo që më parë e fshihnin, por edhe sikur të ktheheshin, prapë do të bënin ato që u ishin ndaluar. Vërtet, ata janë gënjeshtarë. Ata thoshin: “S’ka tjetër, përveç jetës në këtë botë dhe ne nuk do të ringjallemi.” (Enam: 27-29)
Ibn Kethiri (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
Ajo që nënkuptohet me thënien “Po, atyre iu doli sheshit ajo që më parë e fshihnin” është se ata nuk do të kërkojnë të kthehen në këtë botë nga dashuria për besimin; por do të jetë nga frika e dënimit që ata e kanë parë me sytë e tyre, si një ndëshkim për mosbesimin e tyre. Prandaj ata do të kërkojnë të kthehen në dunja në mënyrë që të jenë të sigurt nga ajo që kanë parë nga zjarri. Prandaj Allahu thotë: “por edhe sikur të ktheheshin, prapë do të bënin ato që u ishin ndaluar. Vërtet, ata janë gënjeshtarë.“. Me fjalë të tjera, ata gënjejnë kur pretendojnë se dëshirojnë të kthehen në këtë botë sepse duan të jenë besimtarë.
Pastaj Allahu na thotë se nëse ata do të ktheheshin në këtë botë, ata do të ktheheshin në atë që u ishte ndaluar nga mosbesimi dhe mosbindja: “Vërtet, ata janë gënjeshtarë” kur thonë: “Ah! Sikur të ktheheshim pas, nuk do t’i mohonim shpalljet e Zotit tonë dhe do të bëheshim besimtarë!” dhe “S’ka tjetër, përveç jetës në këtë botë dhe ne nuk do të ringjallemi.” Me fjalë të tjera, ata do të ktheheshin në atë që u ishte e ndaluar, dhe me të vërtetë gënjejnë kur thonë: “S’ka tjetër, përveç jetës në këtë botë“, që do të thotë se nuk ka asgjë tjetër përveç jetës së kësaj bote dhe nuk ka ringjallje pas kësaj. Prandaj ata thanë: “dhe ne nuk do të ringjallemi.” [5]
Kjo nuk do të thotë se nuk ka dobi të shohësh të padukshmen; përkundrazi është e dobishme për ata me zemër të shëndoshë që dëshirojnë dhe e duan besimin, pasi duke e parë atë do të shtohet besimi dhe siguria.
Këtë e shohim në tregimin e Ibrahimit (paqja qoftë mbi të!), siç thotë Allahu i Lartësuar: “Kur Ibrahimi tha: “O Zoti im! Tregomë si i ngjall të vdekurit!” – Zoti i tha: “A nuk beson?” – “Besoj” – iu përgjigj Ibrahimi, “por dëshiroj të më qetësohet zemra.” Allahu i tha: “Merr katër zogj dhe copëtoji. Shpërndaj në çdo kodër nga një copë prej tyre pastaj thirri! Ata do të të vijnë me të shpejtë. Dhe ta dish se Allahu është i Plotfuqishëm dhe i Urtë.” (Bekare: 260)
Kjo tregon se nëse ata do ta shihnin Allahun e Madhëruar, Xhenetin dhe Xhehenemin, do t’u bënte dobi duke rritur besimin dhe besimin e tyre.
Besimi i muslimanëve të sotëm në Profetinﷺ është një lloj besimi në të padukshmen. Ata që e panë atë, domethënë sahabët (Allahu qoftë i kënaqur me ta!), përfituan sa i përket besimit të tyre.
Seid ibn Mensuri ka transmetuar me një isnad për të cilin transmetuesit janë të besueshëm: Na ka treguar Ebu Muavije, nga el-A’mesh, nga Umarah ibn Umejri, nga ‘Abd er-Rahman ibn Jezid, nga ‘Abdullah ibn. Mesudi, i cili tha: “Ata po flisnin për sahabët e Muhamedit ﷺ dhe sa i fortë ishte besimi i tyre, atëherë Abdullahu tha: “Çështja e Muhamedit ﷺ ishte shumë i qartë për ata që e panë. Pasha Atë përveç të Cilit nuk ka tjetër që meriton të adhurohet, nuk ka asgjë më të mirë për besimtarin sesa të besojë në të fshehtën. Pastaj ai recitoi: “Elif, Lam, Mim. Ky është Libri në të cilin nuk ka dyshim. Ai është udhërrëfyes për të devotshmit, të cilët besojnë në të fshehtën, falin namazin dhe japin nga ajo që u kemi dhënë Ne…” (Bekare: 1-3) [7]
Ibnul Xheuzi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Ka gjashtë pikëpamje në lidhje me atë që nënkuptohet me të fshehtën… 6. Se është besimi në të Dërguarin ﷺ, për atë që nuk e ka parë atë. Amr ibn Murrah tha: “Shokët e Abdullahut i thanë: “Sa me fat je! Ju luftuat në xhihad me të Dërguarin e Allahut ﷺ dhe u ulët me të.” Ai tha: “Çështja e të Dërguarit të Allahutﷺ ishte shumë e qartë për ata që e shihnin atë.” Ajo që është më e mahnitshme se kjo janë njerëzit që shohin një libër (Kur’anin) dhe besojnë në të, edhe pse nuk e kanë parë atë ﷺ. Pastaj ai lexoi: “… të cilët besojnë në të fshehtën.” [8]
Së dyti:
Mosnjohja e statusit të dikujt para Allahut, nuk ka të bëjë fare me besimin në të padukshmen
Nga sa u tha më sipër, është e qartë se nëse një person nuk e di statusin e tij para Allahut të Madhëruar, kjo nuk ka të bëjë fare me çështjen e besimit në të fshehtën që Allahu na ka urdhëruar dhe për të cilën do të na sjellë në llogari. Përkundrazi, kjo është nën ndalimin e spekulimit për çështjet e së padukshmes dhe të folurit pa dije. Sepse askush nuk e di se deri në çfarë mase Allahu, xh.sh., do t’i pranojë veprat e tij apo cili do të jetë përfundimi i tij; prandaj askush nuk ka të drejtë të lavdërojë veten. Në të njëjtën kohë, ai nuk duhet të dëshpërohet nga mëshira dhe mirësia e Allahut të Lartësuar ndaj duhet të jetë gjithmonë në gjendje mes shpresës dhe frikës.
Allahu i Lartësuar thotë: “Luteni Zotin tuaj të përulur e në heshtje, pse Ai nuk i do ata që e teprojnë. Mos bëni çrregullime në tokë pas rregullimit të saj (me të ardhur të pejgamberëve) dhe luteni Atë duke pasur frikë (dënimin) dhe duke shpresuar (mëshirën). S’ka dyshim se mëshira e Allahut është pranë atyre të mirëve.” (Araf: 55-56)
Shejh ‘Abdurrahman es-Sa’di (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“dhe luteni Atë duke pasur frikë (dënimin) dhe duke shpresuar (mëshirën)” d.m.th. frikë nga dënimi i Tij dhe shpresa në shpërblimin e Tij, duke shpresuar se veprat e tij do t’i pranohen dhe duke u frikësuar se ato do të refuzohen, duke mos bërë lutje në mënyrën e atij që mendon. se ai ka të drejtë të përgjigjet nga Zoti i tij, i mbushur me vetë-admirim dhe duke e ngritur veten mbi pozitën e tij, ose në mënyrën e atij që është i pavëmendshëm dhe i pa fokusuar.” [9]
Një shembull i kësaj frike ndaj Allahut dhe dënimit të Tij është frika e sahabëve për të rënë në hipokrizi. Prandaj ata nuk e lavdëruan veten dhe nuk ishin të sigurt se veprat e tyre të mira u pranoheshin; përkundrazi ata kishin frikë se mund të kishin kryer disa shkelje që mund të çonin në hipokrizi pa e kuptuar ata, kështu që ata nuk pretenduan se ishin të pagabueshëm.
Në Sahihun e tij, Buhariu (Allahu e mëshiroftë) përfshiu një kapitull të titulluar kapitulli mbi frikën e besimtarit se veprat e tij mund të bëhen të pavlera pa e kuptuar ai. Në këtë kapitull ai citoi si vijon:
“Ibrahim et-Tejmi tha: “Unë kurrë nuk i krahasova fjalët e mia me veprat e mia, por kisha frikë se mund të isha mosbesimtar.” Ibn Ebi Mulejke ka thënë: “Kam takuar tridhjetë nga sahabët e Pejgamberit ﷺ asnjëri prej tyre nuk tha se kishte arritur nivelin e besimit të Xhibrilit dhe Mikailit. Dhe është transmetuar nga Hasani (se ai ka thënë): “Askush nuk i frikësohet Allahut përveç një besimtar dhe askush nuk ndihet i sigurt nga dënimi i Tij, përveç një hipokriti. “”[10]
Ibn Rexhebi (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Arsyeja për këtë mund të zbresë në atë që u përmend më lart, se hipokrizia ka forma të vogla dhe të mëdha. Hipokrizia e vogël është hipokrizi në veprime; Kjo është ajo që këta njerëz kishin frikë për veten e tyre dhe kjo është ajo që çon në hipokrizi të madhe. Pra, ekziston frika se nëse dikush pushtohet nga karakteristikat e hipokrizisë së vogël gjatë jetës së tij, kjo mund të çojë në hipokrizi të madhe, aq sa ai nuk do të jetë më besimtar, siç thotë Allahu i Lartësuar: “E kur ata u shmangën (nga e vërteta), All-llahu i largoi zemrat e tyre..” (Saf: 5)
“Ne i rrotullojmë zemrat dhe të parët e tyre (prej besimit) ashtu sikundër nuk e besuan atë (Kur’anin) për herë të parë, dhe i lëmë të bredhin të hutuar në atë mashtrimin e tyre.” (Enam: 110) [11]
Prandaj, lejohet të thuhet “in sha Allah” në kontekstin e besimit, që do të thotë se muslimani mund të thotë: “Unë jam besimtar, in sha Allah”. Ajo që nënkuptohet është se pjesë e besimit janë veprat, dhe ai që bën atë që është e detyrueshme dhe përmbahet nga ajo që është e ndaluar, do të frikësohej se mund të ketë dështuar dhe nuk do të pretendonte se ka besim të përsosur, sepse nuk mund të jetë i sigurt. ne lidhje me ate.
Shejhul Islam Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Në lidhje me pikëpamjet e dijetarëve të hershëm të hadithit – si Ibn Mes’udi dhe shokët e tij, eth-Theuri, Ibn Ujejne, shumica e dijetarëve të Kufes, Jahja ibn Said el-Kattan në atë që transmetoi nga dijetarët e Basrës, Ahmed ibn Hanbeli dhe dijetarët e tjerë kryesorë sunitë – të gjithë ata thoshin “in sha Allah” kur pyeteshin për besimin…
Në fakt, këta dijetarë kryesorë deklaruan qartë se arsyeja pse duhet thënë “in sha Allah” është sepse besimi përfshin kryerjen e detyrave të detyrueshme, kështu që ata nuk mund të dëshmonin se kishin besim të përsosur, ashtu siç nuk mund të dëshmonin se ishin të drejtë dhe i devotshëm. Sepse kjo është diçka për të cilën ata nuk mund të ishin të sigurt, dhe do të ishte si të lavdëronin veten pa qenë të sigurt nëse e meritojnë këtë.” [12]
Dhe ai (Allahu e mëshiroftë) tha:
Besimi në përgjithësi përfshin kryerjen e çdo gjëje që Allahu e ka urdhëruar robin e Tij dhe largimin nga çdo gjë që Ai e ka ndaluar. Pra, nëse një njeri thotë, “Unë kam besim në këtë kuptim”, atëherë ai dëshmon se ai është një nga të drejtët dhe të devotshmit që bëjnë gjithçka që janë të urdhëruar të bëjnë dhe përmbahen nga gjithçka që u është ndaluar të bëjnë. Në atë rast, ai do të jetë një nga miqtë e ngushtë (evlija) të Allahut. Kjo vjen nën titullin e lavdërimit të vetvetes dhe dëshmimit në lidhje me veten në lidhje me diçka për të cilën nuk mund të jesh i sigurt. Nëse kjo dëshmi është e vërtetë, atëherë ai duhet të dëshmojë se do të jetë prej banorëve të Xhenetit nëse vdes në atë gjendje dhe askush nuk mund të dëshmojë se do të jetë prej banorëve të Xhenetit. Pra, dëshmia e tij se ai ka besim është si dëshmia e tij se ai do të jetë prej banorëve të Xhenetit nëse vdes në atë gjendje. Kjo është qasja e dijetarëve të hershëm të cilët thoshin “inshaAllah” kur deklaronin se kishin besim. Megjithatë, ata mund ta kenë konsideruar si të lejuar që të mos thuhet “in sha Allah” pasi kanë thënë se njeriu ka besim në një kuptim tjetër, siç do të diskutojmë më poshtë, inshaAllah.” [13]
Por kjo nuk do të thotë se muslimani nuk duhet të thotë përfundimisht se ai beson në Islam në parim; përkundrazi ai duhet ta deklarojë këtë përfundimisht dhe ai nuk duhet të ketë asnjë dyshim në zemrën e tij se ai beson në Allahun e Madhëruar.
Ibn Tejmije (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
“Ahmedi dhe të tjerët nga gjeneratat e hershme e deklaruan përfundimisht dhe nuk dyshuan se kishin besim në këtë kuptim. Ata do të thoshin “in sha Allah” në lidhje me besimin në kuptimin e përgjithshëm, që përfshin kryerjen e asaj që është urdhëruar.” [14]
Ibn Ebi’l-Izz (Allahu e mëshiroftë) ka thënë:
Sa i përket atyre që thonë se lejohet të thuhet “inshaAllah” apo të mos thuhet, ata kanë dëshmi më të mira se dy grupet e tjera, dhe rruga e mesme është më e mira. Ata thonë se nëse ai që thotë “inshaAllah” dëshiron të thotë se ka dyshime për themelin e besimit të tij, duhet t’i thuhet të mos thotë “inshaAllah”. Kjo është një çështje për të cilën nuk ka dallime në mendimet e studiuesve. Por nëse ai do të thotë se ai është prej besimtarëve të cilin Allahu e përshkruan në ajetet: “E, besimtarë të vërtetë janë vetëm ata, të të cilëve kur përmendet All-llahu u rrëqethen zemrat e tyre, të cilëve kur u lexohen ajetet e Tij u shtohet besimi, dhe që janë të mbështetur vetëm te Zoti i tyre. Dhe, të cilët falin (rregullisht) namazin dhe nga ajo, me çka Ne i furnizuam, ata japin. Të tillët janë besimtarë të vërtetë dhe për këtë kanë vende të larta te Zoti i tyre, kanë falje dhe kanë furnizim në mënyrë të ndershme.” (Enfal: 2-4)
“Besimtarë janë vetëm ata që i besuan Allahut, të dërguarit e Tij, e mandej nuk dyshuan dhe për hir të Allahut luftuan me pasurinë dhe me jetën e tyre. Të tillë janë ata të vërtetit.” (Huxhurat: 15)
atëherë në atë rast lejohet të thuash “inshaAllah.” [15]
Së treti:
Frika nga hipokrizia
Lloji i lavdërueshëm i frikës nga hipokrizia është ajo frikë që e nxit njeriun të përpiqet më shumë në kryerjen e veprave të drejta. Nëse një person i frikësohet shfaqjes gjatë kryerjes së një akti adhurimi, atëherë le të jetë frika e tij lloji që e motivon adhuruesin të përpiqet të mos tregohet duke vazhduar me adhurimin e tij dhe duke bërë më shumë. Nuk duhet të jetë lloji i frikës që e bën atë të heqë dorë nga adhurimi dhe të largohet prej tij nga frika e shfaqjes.
Dhe Allahu e di më së miri.
islamqa.info
—————
[1] El-Basit (2/68-71)
[2] Tefsir el-Kurtubi (1/252)
[3] Mexhmu’el-Fetaua (13/232-233)
[4] Tefsir es-Sa‘di (fq. 40-41)
[5] Tefsir Ibn Kethiri (3/249)
[6] Buhariu (6408) dhe Muslimi (2689)
[7] Tefsir min Sunen Sa‘id ibn Mensur (2/544)
[8] Zad el-Masir (1/24-25)
[9] Tefsir es-Sa‘di (fq. 292)
[10] Fet’hul Bari (1/109-110)
[11] Fet’hul Bari (1/195)
[12] Mexhmu’el-Fetaua (7/438-439)
[13] Mexhmu’el-Fetaua (7/446)
[14] Mexhmu’el-Fetaua (7/450)
[15] Sherh et-Tahauije (fq. 353)
